دیپلماسی هسته ای ایران و تاثیر آن بر نظم منطقه ای خاورمیانه

دیپلماسی هسته ای ایران بر اساس نظریه روزنا در دوران پهلوی دوم با توجه هم سویی با غرب و محیط دو قطبی تلفیقی از الگوی عادی-باتدبیر می باشد و رفتار انطباقی ترکیبی از انطباق رضایتمندانه-ارتقایی. در دوران جنگ تحمیلی موضوع در پرتو جنگ نمود چندانی ندارد. در دولت آیت ا...هاشمی در پی عادی سازی روابط الگوی رفتاری حرکت از الگوی متشنج ناشی از جنگ به سمت باتدبیر بوده و رفتار انطباقی حرکت به سمت الگوی رضایتمندانه می باشد. در دولت اصلاحات با رویکرد تنش زدایی حرکت از الگوی باتدبیر به سمت عادی می باشد و با روی کار آمدن نو محافظه کاران کاخ سفید تا حدی ناخواسته میل به متشنج نیز می کند و رفتار انطباقی حرکت از رضایتمندانه به سمت ارتقایی و نیمه محافظتی می باشد. در دولت دکتر احمدی نژاد با توجه به امنیتی شدن شدید پرونده ایران، به رویکرد مقابله ای پرداخت و الگوی رفتاری نیز حرکت بین نیمه متشنج-متشنج می باشد و رفتار انطباقی تلفیقی از رضایتمندانه-محافظتی می باشد. متغیرهای داخلی تأثیرگزار بر دیپلماسی هسته ای به ترتب اهمیت در غالب گفتمان ها عبارتند از حکومتی، فرد، نقشی و اجتماع. از منظر نوواقع گرایی واحد های متعارض به دنبال کاهش توان نظامی و کاهش بازدارندگی ایران بوده و نخبگان خاورمیانه برای مقابله با خطرات بالقوه ایران با توجه به توان موشکی بالستیک، نیروهای پراکسی به دنبال بازدارندگی متقابل بوده و همسو با واشنگتن و تل آویو به دنبال تغییر رژیم و یا تجزیه ایران بوده تا بتواند از خطرات احتمالی ایران بکاهند. اسراییل نیز با تحلیل یک جنگ فراگیر علیه تهران با توجه به گستردگی جغرافیایی مراکز هسته ای و اقدامات تلافی جویانه ایران و عدم عمق استراتژیک به مخدوش ساختن چهره ایران به ویژه پرونده هسته ای روی آورده است. رویکرد غالب واحدهای منطقه ای و جهانی مقابله با ایران و نوعی باج خواهی می باشد. دیپلماسی هسته ای از منظر سازه انگاری تأثیرات متفاوتی بر نظم منطقه ای خاورمیانه گذاشته است و منجر به مسابقه تسلیحاتی، جلوگیری از صدور افکار انقلابی ایران به عنوان تهدید منافع غرب و اعراب شده و در ادامه منتج به اجماع واحدها جهت انزوا و تحریم همه جانبه تهران شده است. آنها با صف آرایی امنیتی به مقابله با منافع ایران پرداختند و ائتلاف های متنوعی مقابل دیدگان امنیتی ایران بستند. در همین راستا مواردی که منجر به دیپلماسی کارآمدتر در مدیریت منطقه ای موضوع هسته ای می شود نیز باید تاکید نمود هرچند دیپلماسی در مقاطع مختلف به تجربه های متنوع دست یازیده است، این راهکارها و موارد به اختصار عبارتند از عدم انفعال در مسایل منطقه، ظرفیت اصلاح پذیری در دیپلماسی، ائتلاف سازی و در راستای آن تنش زدایی، رسیدن به نقطه اشتراکی حداقلی با واشنگتن، ارائه ترسیم باخت-باخت از تحریم ها، بهره گیری از دیپلماسی چند بعدی، تلاش برای غیر امنیتی کردن منافع ملی ایران و در پایان ارائه تضمین های متقابل جهت افزایش شفاف سازی.