حق تعیین سرنوشت در دکترین های مسئولیت حمایت و جدایی چاره ساز

عملکرد و بیانات اکثریت دولت ها در قضیه کوزوو بیان گر اعتقاد حقوقی به کلیت حق جدایی چاره ساز است، اما در جزئیات مانند آستانه ظهور این حق تناوب نظرات بسیار شدید است. این آستانه غیر مشخص خود مدلول خصلت سیاسی و خودسرانه حقوق بین الملل دراین عرصه است. در عین حال دولت ها در لوایح تقدیمی به دیوان در قضیه کوزوو با شناسایی مفهوم حق جدایی چاره ساز، عملا بر مقرره ممنوعیت حق تعیین سرنوشت در سند مسئولیت حمایت خط بطلان کشیده اند. بنابراین مداخله بشردوستانه تحت نام مسئولیت حمایت نمی تواند موجبات انکار حق جدایی طلبی گروه اقلیتی را فراهم نماید که در معرض تکرار نقض سیستماتیک و بنیادین حقوق بشری می باشد. دکترین مسئولیت حمایت نیز امروز در حال تبدیل به یک قاعده حقوقی است. بیانات دولت ها و قطعنامه های صریح شورای امنیت بیانگر عزم دولت ها برای مشروعیت بخشیدن به این دکترین حقوقی است. با این ملاحظات بازنگری و به روز رسانی قواعد مندرج در سند موسس مسئولیت حمایت(سند کانادایی) به خصوص در زمینه مشروعیت بخشیدن به حق تعیین سرنوشت خارجی یک ضرورت حقوقی است. نیاز هر چه بیشتر به این تجدید نظر زمانی محسوس تر می نماید که اذعان شود، تجربه تاریخی نشان داده است که صرف مداخله بشردوستانه- خصوصا آن جایی که مساله ریشه حاد قومی و نژادی دارد- منجر به پایان دادن به نقض سیستماتیک نمی شود. در لوایح تقدیمی بسیاری از دولت ها به دیوان در قضیه مشورتی کوزوو، مفهوم مخالف شرط محافظ اعلامیه روابط دوستانه (1970)، رای دیوان عالی کانادا در قضیه کبک، رای دیوان در قضیه نیکاراگوئه و بسیاری مستندات دیگر، مستمسک وجود حق جدایی چاره ساز قرار گرفته است. اما از نقطه نظر حقوقی برای ما هیچ منبعی مستحکم تر از خود این لوایح که باید اعلامیه های یک جانبه از جانب این دولت ها تلقی شود، نمی باشد. در کنار این لوایح که بیانگر عزم اکثریت دولت ها بر شناسایی حق جدایی چاره ساز است، خود رای نیز از این جهت حائز اهمیت است که دیوان برای نخستین بار اعلام نمود اصل تمامیت ارضی در روابط میان دولت هاست و صدور اعلامیه جدایی یک جانبه یک گروه اقلیتی مغایر با حقوق بین الملل نمی باشد. در مبحث نهم از فصل دوم در زمینه الغای استعمارمشخص شد که در سیر توسعه حق تعیین سرنوشت در این زمینه بعد از مشروعیت یافتن حق استقلال برای سرزمین های مستعمره، مداخله کشور ثالث برای یاری رساندن به جنبش های آزادی بخش مغایر اصل عدم مداخله در امور داخلی و اصل تمامیت ارضی نمی باشد. بنابراین زمانی که این مقرره رای دیوان (مشروعیت اعلامیه یک جانبه) در کنار لوایح دولت ها (مشروعیت جدایی چاره ساز) قرار گیرد، متضمن این قاعده خواهد بود که شناسایی دولت ها از اعلامیه یک جانبه جدایی نیز موجبات نقض حقوق بین الملل نخواهد بود. بنابراین با قاطعیت می توان گفت امروز جدایی چاره ساز در حال ورود به حقوق عرفی است. براین اساس این پیشنهاد می تواند طرح گردد که مقرره ممنوعیت حق تعیین سرنوشت از سند کانادایی مسئولیت حمایت حذف شود.