بازنمایی واقعیت اجتماعی در دو رمان «عمارت یعقوبیان» و «همسایه ها» (باتاکید بر طبقات اجتماعی)

بدون شک اوضاع سیاسی، اجتماعی، شیوه زندگی مردم و آداب و رسوم آن ها، بر آثار ادبی تأثیر مستقیمی دارد. از سوی دیگر جامعه شناسی ادبیات، یکی از شیوه های جدید و کار آمد نقد متون ادبی است که امروزه، در تحلیل انواع ادبی نوین، به ویژه رمان معاصر کاربرد فراوان دارد. و از آنجا که رمان به دنبال واقعیت است و از دید نویسنده پیوندی مستقیم میان واقعیت و حقیقت وجود دارد، پس حقیقتِ فرد و زندگی او را می توان، در قصه اجتماع یعنی «رمان» یافت. از جمله این رمان های واقعگرا، می توان به «همسایه ها» نوشته احمد محمود داستان نویس معاصر کشورمان و «عماره یعقوبیان» اثر علا الاسوانی نویسنده و منتقد مصری، اشاره نمود. در هریک از این دو اثر به عنوان آثاری از تحولات دوره گذار، نویسنده در قالب زندگی افراد یک ساختمان، ابعاد واقع گرایانه طبقاتی و مسائل اجتماعی دیگری چون: آگاهی و تنش طبقاتی، تبیین ساختار طبقاتی از دیدگاه اقتصادی و اجتماعی، شکاف و نابرابری و... را به تصویر کشیده است. که در قالب آن می توان تاریخ معاصر را مشاهده کرد. نوشتار حاضر به بررسی عناصر اجتماعی در این دو داستان می پردازد و همچنین بررسی و نقد جنبه های اجتماعی و سیاسی را در دو اثر دنبال می کند. با توجه به آن که پژوهش در زمینه نقد جامعه شناختی در عرصه ادبیات تطبیقی بین زبان های عربی و فارسی، خصوصا در حوزه ادبیات داستانی بسیار کم مایه است، این رساله در ابتدا مبانی رئالیسم اجتماعی را بیان می کند و سپس ارتباط آن ها را با محتوای دو داستان بررسی می نماید. البته در مسیر این بررسی توانسته ایم نشان دهیم که رمان، به عنوان یکی از شاخه های مکتب ادبی، می تواند در ارتباط با مطالعات جامعه شناختی قرار بگیرد. روش این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده است، که ابتدا از روش کتابخانه ای و مطالعه کتاب ها و مقاله ها اطلاعات اولیّه کلّی جمع آوری شد، سپس با استفاده از روش تحلیل محتوا، مسائل اجتماعی در هر یک از دو رمان به صورت تطبیق مورد بررسی قرار گرفته است.