اثر کاربری های مرتعی و دیم زار بر شاخص های کیفی خاک درمنطقه مارگون بویراحمد

چکیده خاک یکی از مهم ترین ویژگی های جوامع گیاهی به حساب می آید که نگهداری آن نیازمند مدیریت صحیح می باشد. مطالعه کیفیت خاک یکی از روش های مهم ارزیابی وضعیت اراضی کشاورزی و منابع طبیعی می باشد و می تواند منعکس کننده اثرات مدیریت اعمال شده بر آن باشد. به همین منظور این مطالعه در منطقه مارگون شهرستان بویراحمد با هدف مقایسه کاربری های مرتعی و دیم زار در دو روستای مارگون و سقاوه بر برخی از شاخص های کیفیت خاک انجام شد. هم چنین تأثیر فاکتورهای خاک بر تنوع گونه ای نیز مورد مطالعه قرار گرفت. کاربری های مطالعه شده در روستای مارگون شامل تیپ مرتعی جو پیازدار(hordeum bulbosum)و دیم زار گندم(triticum aestivum)و در روستای سقاوه شامل تیپ مرتعی کنگر-گون(gundelia tourneforti – asteragalus adscendens) و دیم زار جو زراعی (hordeum vulgare) می باشد. جهت نمونه برداریاز خاک در کاربری مرتعی بعد از استقرار 3 ترانسکت، از ابتدا و انتهای هر ترانسکت نمونه خاکی از دو عمق 0تا10 و 10تا30 سانتی متری برداشت شد. هم چنین جهت برداشت آمار پوشش گیاهی، بعد از استقرار 3 ترانسکت در هر کاربری، 10 پلات یک متر مربعی بر روی هر ترانسکت مستقر و اسم تک تک گونه ها و درصد پوشش آنها یاداشت شد. در کاربری دیم زار شش پلات 100 متر مربعی انتخاب و در چهار گوشه این پلات ها چهار نمونه خاک ترکیب شده از دو عمق ذکر شده برداشت شد. شاخص تنوع با استفاده از نرم افزار pastمحاسبه شد. جهت مقایسه تأثیر کاربری، عمق و اثر متقابل آنها در هر روستا از آزمون آماری glm استفاده شد.نتایج نشان داد که در روستای مارگون متغیرهای کیفی خاک از جمله مواد آلی کل، مواد آلی ذره ای، نیتروژن و رطوبت اشباعبا تبدیل کاربری مرتعی به دیم زار به ترتیب 3/25، 9/58، 7/61 و 6/11 درصد افزایش معنی دار داشت.با تغییر کاربری از مرتع به دیم زار وزن مخصوص ظاهری 1/12 درصد افزایش می یافت. متغیرهای ph، هدایت الکتریکی خاک فاقد تفاوت معنی داری بودند.در روستای سقاوه متغیرهای کیفی از جمله مواد آلی کل، مواد آلی ذره ای،وزن مخصوص ظاهری و نیتروژندر کاربری دیم زار به ترتیب 6/31، 8/41، 2/27 و 1/11درصد بیش از کاربری مرتعی بود. متغیرهایph، هدایت الکتریکی، رطوبت اشباع و آهک فاقد تفاوت معنی داری بودند. نتایج مقایسه عمق ها نشان داد که در روستای مارگونمتغیرهای کیفی خاک از جمله مواد آلی ذره ای، نیتروژن، رطوبت اشباع، سیلت و شن در عمق 0تا10 سانتی متر بیشتر از عمق10تا30 سانتی-متر بود و در روستای سقاوه متغیرهای رطوبت اشباع، مواد آلی کل و شندر عمق 0تا10 سانتی متر بیشتر از عمق10تا30 سانتی متر بود. در هر دو روستا سایر متغیرها فاقد تفاوت معنی داری در عمق های مورد بررسی بودند. در مجموع در روستای مارگون کیفیت خاک در اثر تغییر کاربری از مرتع به دیم زار کاهش و در روستای سقاوه افزایش یافته است.تجزیه مولفه های اصلی بین دو کاربری در روستای مارگون نشان داد که مهم ترین متغیرهای خاک که بر روی تنوع گونه ای تأثیرگذار بودماده آلی ذره ای، سیلت، اسیدیته، هدایت الکتریکی و نیتروژن عمق اول و هم چنین رس، سیلت، اسیدیته، هدایت الکتریکی، وزن مخصوص ظاهری و ماده آلی ذره ای عمق دوم بودند. در روستای سقاوه نیز متغیرهای هدایت الکتریکی،رس، سیلت،آهک،وزن مخصوص ظاهری و نیتروژنعمق اول وهم چنینهدایت الکتریکی،رس، سیلت،آهک و ماده آلی ذره ای عمق دوممهم ترین متغیرهای خاکی بوند که بر روی تنوع گونه ای اثر گذاشت. واژگان کلیدی:تجزیه مولفه های اصلی،تنوع گونه ای،سقاوه،مواد آلی ذره ای، کیفیت خاک، مارگون