بررسی تاریخی تدوین قواعد فقه امامیه از غیبت صغری تا پایان دوره متأخرین با تأکید بر روش شناسی

در پژوهش حاضر با عنوان "بررسی تاریخی تدوین قواعد فقه امامیه از غیبت صغری تا پایان دوره متأخرین با تأکید بر روش شناسی" سعی بر آن شده، سیر تحول تدوین قواعد فقه، که بخشی از منابع مهم استدلال های فقهی در حوزه ی استنباط احکام می باشد را مورد بررسی قرار داده؛ تا راه گشای تحقیقات فقهی و اصولی بوده و مورد استفاده دانش پژوهان قرار بگیرد. بدین منظور تألیفاتی در زمینه قواعد فقهی که توسط فقها - از غیبت صغری به بعد-تدوین شده از منابع کتابخانه ای موجود گردآوری گردیده است. در ابتدای عصر غیبت صغری، فقها بیشتر به علم فقه و اصول توجه داشته و در وقت نیاز، قواعد فقهی یافت شده در آیات و روایات را در بین مباحث فقهی و اصولی خود ذکر کرده؛ کمتر به آن به چشم یک علمِدخیلِدر استنباطات فقهی، عنایت داشتند. اما با دور شدن از عصر ائمه علیهم السلام، مسائل مستحدثه سبب شد تا فقها قواعد کلی را از بین آیات و روایات استخراج و موارد جزئی را بر آنها تطبیق دهند. بنابراین بعد از غیبت صغری – در دوره متقدّمین – فقها بیشتر قواعد فقهی را در بین کتاب های خود می آوردند. اما پس از آن در دوره متأخّرین، فقها به فکر تدوین کتب مستقل قواعد فقه افتادند که تألیف کتاب القواعد و الفوائد توسط شهید اول در قرن هشتم را می توان آغاز تدوین قواعد فقه بصورت یک علم، به حساب آورد. تا آنجا که قرن سیزدهم و چهاردهم - با آثار ماندگار مرحوم نراقی، مراغی و مستقل ترین و متقن ترین آنها القواعد الفقهیه اثر سید حسن موسوی بجنوردی- را می توان اوج شکل گیری تدوین مستقل قواعد فقه دانست. با توجه به نقش موثر قواعد فقه در امر استنباط احکام، بحث از روش شناسی کتب تدوین شده در این زمینه باعث بالندگی آن علم می باشد. در نتیجه کتب و سایر تألیفات، با نگرش روش شناسی مورد بررسی قرار گرفته و چهار شیوه ی متفاوت نگارش قواعد فقه به همراه نمونه هایی از تألیفات ارائه شده است.