بررسی و تحلیل جامعه شناختی مواجهه اهل بیت علیهم السلام با ناهنجاری های اجتماعی

چیستی، چرایی و چگونگی مقابله با ناهنجاری های اجتماعی، از کلیدی ترین مباحث در حوزه اجتماعی است که نزد نظریه پردازان و متفکران علوم اجتماعی، زیست شناسی و روان شناختی از جایگاه خاص برخوردار بوده است؛ و هر کدام از آن ها در گستره مطالعاتی خویش به شناخت انحرافات و چرایی بروز و هم چنین مواجهه با آن ها پرداخته اند؛ متفکران زیست شناختی و روان شناختی، چرایی ناهنجاری ها را در کدهایی هم چون وراثت، وضعیت جسمانی و فیزیولوژی بدن، ناهنجاری های کروموزومی، ساختار شخصیت و... خلاصه نموده و معتقدند درصد بالایی از کج روی ها، از موارد ذکر شده نشأت گرفته اند؛ به همین ترتیب نظریه پردازان جامعه شناسی نیز اجتماع و روابط اجتماعی را خاستگاه بروز ناهنجاری دانسته و بر آن هستند تا تضادهای هنجاری، خلاهای اجتماعی و در نتیجه بی هنجاری و بی قانونی را بستر ساز انحراف در جامعه معرفی نمایند. ناگفته نماند که؛ تفحص در آراء و عقاید مذکور و بررسی تحقیقات میدانی انجام شده از جانب دانشمندان دیگر ما را به این نتیجه می رساند که تأثیر عوامل یاد شده در همه افراد به یک شکل نبوده و موارد فراوانی در جهت نقض این عقاید وجود دارد. در کنار تفکرات یاد شده در جامعه شناسی، روان شناسی و... که انسان را مقهور عوامل ژنتیکی و یا محیطی می دانستند؛ از دیدگاه اسلام و آموزه های قرآنی و دینی سخن بگوییم که با نهایت ظرافت و دقت و به جهت شناخت وافی از ابعاد وجودی انسان، مناسب ترین ریشه یابی ها و راهکارها را ارائه داده است. تعالیم اسلامی هیچ گاه نقش عوامل فوق الذکر اعم از محیط و وراثت را در جهت دهی افراد به سوی هم نوایی نفی نکرده است؛ ولی با این وجود معتقد است این شاخصه ها تنها به عنوان عامل تأثیرگذار و نه قطعی و تام عمل نموده و در نهایت این اراده است که دیگر جوانب را تحت تأثیر قرار می دهد. حال که به چرایی کجروی ها به صورت اجمال اشاره شد رواست که راهکارهایی نیز به جهت محو این کجروی ها و انحرافات ارائه شود؛ جامعه پذیری و کنترل اجتماعی چه به صورت علنی و چه به صورت غیرعلنی، از مقوله های بارز در زدودن کج روی ها به شمار می رفته است؛ قرار گرفتن این دو در کنار یکدیگر هنجارمندی افراد را در جامعه تضمین خواهد نمود. تتبع در سیره اهل بیت (^) ما را به این سمت رهنمود می سازد که این بزرگواران به دلیل نگاه خاص و انسان شناسانه خود، و بنا به اقتضاء دوره خویش هر دو شاخصه یاد شده را در روابط اجتماعی موثر می دانستند؛ اما کنترل غیررسمی و بیدار نمودن فطرت افراد را مهم ترین عامل هم نوایی قلمداد نموده اند؛ در نتیجه چنین رویکردی افراد راحتر به رعایت هنجارها تمایل یافته و جبر در امور را احساس نخواهند کرد. از طرف دیگر شناخت و آشنایی با روش های اعمال شده توسط ائمه ما را در شناخت هر چه بیشتر کجروی ها و بهره برداری از بهترین وسیله ها یاری خواهد نمود. کلید واژه ها: هنجار، ناهنجاری، نسبیت اخلاق، منشا ناهنجاری، کنترل اجتماعی، شیوه های کنترل