بررسی تغییرات مکانی فلوراید در خاک و آب های زیرزمینی بخشی از اراضی استان مرکزی

فلوراید یکی از عناصر ضروری در برخی جانداران است که در مقادیر کم نتایج مثبتی در نرخ رشد و نمو دارد. وجود این عنصر در آب حلالیت مینای دندان را در شرایط اسیدی کاهش می دهد. افزایش غلظت آن بیش از حد استاندارد خطراتی را برای انسان و دام دارد. آب های زیرزمینی از منابع مهم آب برای انسان، حیوان و گیاه در مناطق خشک و نیمه خشک می باشند. هدف از این تحقیق بررسی تغییرات مکانی فلوراید در خاک و آب های زیرزمینی بخشی از اراضی استان مرکزی است. دشت اراک در استان مرکزی واقع شده که به دلیل خشکسالی در چند سال اخیر استفاده از آب زیرزمینی در آن جهت آشامیدن و کشاورزی اهمیت پیدا کرده است. منطقه مطالعاتی به وسعت حدود 25 کیلومترمربع در دشت اراک در شمال و غرب شهرستان اراک واقع شده است. نمونه برداری از خاک ها و آب چاه ها به صورت ساده و تصادفی انجام شد. تعداد 80 و 92 نمونه آب چاه به ترتیب طی دو فصل پاییز و اواخر بهار جمع آوری شدند و پارامترهای شیمیایی f-، no3-، cl- ، k+، na+، ca2+، mg2+، so42-،ec و ph در آنها اندازه گیری شد. تعداد 30 نمونه خاک از همان موقعیت آب ها برداشت شد. تغییرنمای همه جهته فلوراید در خاک و آب ها با استفاده از نرم افزار ‏variowin‏ تهیه گردید. با استفاده از از روش ‏کریجینگ نقطه ای و برنامه رایانه ای ‏surffer‏ نقشه های مربوط به غلظت فلوراید در خاک و آب تهیه گردید. به ‏منظور تعیین دقت تخمین های انجام شده از ‏mee‏ و ‏msee‏ و ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید. نتایج بررسی های زمین آماری حاکی از دقت نسبتاً خوب مقادیر تخمین زده شده می-باشد و نشان داد بیشترین غلظت فلوراید در خاک های منطقه مربوط به مناطق صنعتی و بیشتر از میزان طبیعی آن در خاک ها بود (20-10 میلی گرم بر لیتر). تفاوت معنی دار و قابل ملاحظه ای در سطح یک درصد بین غلظت فلوراید محلول در خاک در دو کاربری کشاورزی و صنعتی وجود داشت. میانگین غلظت فلوراید در آب چاه های مختلف در طی دو فصل بین 53/0 تا 03/0 میلی گرم بر لیتر متغیر بود که این میزان کمتر از حد استاندارد (5/1 میلی گرم بر لیتر) می باشد. این غلظت در محدوده مناسب جهت آبیاری و برای آشامیدن دارای کمبود می باشد. تفاوت معنی داری در مقدار فلوراید آب های زیرزمینی در کاربری های مختلف مشاهده نشد. بیشترین میزان فلوراید در آب های زیرزمینی مناطق کشاورزی بود. نتایج نشان داد نقشه های حاصل از کریجینگ نقطه ای فلوراید با نقشه های ca2+، sar و ph همبستگی دارد و کاربری کشاورزی می تواند بطور غیرمستقیم برروی شرایط شیمیایی آب ها و غلظت فلوراید تأثیر بگذارد.