معناشناسی واژه ضلالت در قرآن

چکیده: بررسی معنا، مسئله ای است که از دیرباز مورد توجه زبان شناسان بوده است. امروزه دانش معناشناسی که یکی از شاخه های زبان شناسی جدید است، وظیفه بررسی معنا را بر عهده دارد و با رویکردها و مبانی جدید، معنا را مورد مطالعه قرار می دهد. معنی شناسی خود نیز دارای شاخه هایی است که شاخه ی معنی شناسی واژگانی، مبنای کار این تحقیق است. واژه مورد بررسی در این نوشتار واژه ضلالت در قرآن کریم، با هدف دست یابی به معنای دقیق ضلالت مراد قرآن است. روش این پژوهش؛ تحلیلی از نوع تحلیل معناشناسانه است. ساختار این پژوهش بدین گونه است که ابتدا از کلیاتی که مربوط به مبانی نظری تحقیق است، آغاز می گردد و مطالب اصلی که در سه فصل تدوین شده است ادامه می یابد؛ ابتدا، معناشناسی تاریخی با رویکرد درزمانی مطرح می شود و در ادامه به معناشناسی توصیفی با استخراج مفاهیم هم نشین و جانشین پرداخته شده و در پایان پیامدهای ضلالت از منظر قرآن کریم تبیین شده است. در معناشناسی تاریخی به معنای اصلی ماده «ضلالت» با استناد به اشعار عصر جاهلی، توجه شده است و در معناشناسی توصیفی، نیز ارتباط واژه ضلالت با واژه های هم نشین و جانشین بررسی شده است. حاصل مطالعه تاریخی اینکه اعراب جاهلی ضلالت را مفهومی در محدوده زندگی دنیوی می شناخته اند و تنها به روابط میان انسان ها با یکدیگر مربوط می شده است. مطالعه توصیفی نیز نشان می دهد که «ضلالت» در کاربرد وحیانی؛ بر محور جانشینی با واژه های مانند زیغ، عَمَه، تَیه، قَسَط، غِوایه، هَوَی، فحشاء و سبیل غی در یک حوزه معنایی قرار می گیرد و در محور هم نشینی کاملاً تحت تاثیر کلمات مجاور و نظام معنایی مستقر در آن قرار گرفته است. واژگان کلیدی: قرآن کریم، معنی شناسی، ضلالت، روابط هم نشینی، روابط جانشینی.