شکوائیه در شعر فارسی از آغاز تا پایان قرن هشتم

کلید واژه آسمان- اجتماعی- اعتراض- اندوه- بخت- بی اعتنایی- بی وفایی- پیری- جامعه- جدایی- جفا- جور- جهان- چرخ- حاسدان- حاکمان- حبسیّه- حوادث- دشمنان- دوری- دوستان- روزگار- زمانه- زندان- زندانی- سپهر- ستم- سیاسی- شخصی- شکایت- شکوائیه- شکوه- طالع- ظالمان- ظلم- عاشق- عرفانی- غم- فراق- فریاد- فغان- فلسفی- فلک- گردون- گله- مرثیه- مرگ- معشوق- ممدوح- نارضایتی- ناسازگاری- ناله- هجران- یار چکیده گسترده ترین افق معنوی و عاطفی شعر فارسی، شعر غنایی است که موضوعات متعددی از قبیل احساسات عاشقانه، تفکرات عرفانی و مذهبی، غم غربت، مرثیه، گله و شکایت، گرفتاری در زندان، مسائل اجتماعی و سیاسی و ... را در بر می گیرد. گله و شکایت، خود یکی از مسائل عمده و مایه های اصلی شعر فارسی است که علاوه بر انواع خود، چون شکایت از روزگار و ابنای روزگار، شکایت از آفرینش و ناسازگاری بخت، بیماری، حاسدان و ... موضوعات مستقل دیگری مانند مرثیه، حبسیه، مفاخره، عشق و عرفان و حتی طنز را نیز شامل می شود. نظر به تعدّد و تنوّع شکوائیه ها و وسعت و گستردگی آنها، لازم است که تحقیقات و بررسیهای دقیق در این زمینه صورت گیرد؛ زیرا از این طریق بهتر می توان به شخصیت شاعران، روحیات آنها، جامعه آرمانی و انتظاراتی که از جامعه و مردم دارند و حتی ضعف و قدرت آنها پی برد؛ چرا که اینگونه اشعار چون از دل برخاسته اند، بیانگر احساس واقعی و «من» حقیقی شاعر هستند. بدیهی است که انگیزه و عامل اصلی شکل گیری و پدید آمدن شکوائیه ها نارضایتی از وضع موجود است که آن را باید از دیدگاههای مختلف مورد بررسی قرار داد؛ چرا که به فراخور روحیات هرکس و نگرش او به جهان و توقعاتش این وضع موجود فرق می کند. به دلیل کثرت تنوّعات، بث الشکوی ها را به فلسفی، شخصی، اجتماعی، سیاسی و عرفانی تقسیم کرده-اند که هرکدام از اینها در بردارنده موضوعات و مسائل زیادی در مجموعه خود هستند. در این رساله شکوائیه های موجود در شعر فارسی از آغاز تا پایان قرن هشتم هجری قمری، به روش زیر مورد تحقیق و نقد و بررسی قرار گرفته اند: 1- بررسی شکوائیه ها بر اساس دوره های تاریخی(سامانی، غزنوی، سلجوقی و مغول) 2- تفکیک شکوائیه ها بر اساس تقسیم بندی موجود(فلسفی، شخصی، اجتماعی، سیاسی و عرفانی) 3- انگیزه اصلی شاعران در سرودن شکوائیه ها