بررسی امکان باززایی گیاه گوجه فرنگی (lycopersicon esculentum mill.) با استفاده از تکنیک کشت بافت گیاهی

گیاه گوجه فرنگی با نام علمی lycopersicon esculentum miller. گیاهی علفی یک ساله متعلق به خانواده سیب زمینی می باشد که با میانگین تولید بیش از 6.8 میلیون تن در سال 2011 به عنوان یک گیاه مهم از نظر اقتصادی و بعد از گندم، دومین محصول کشاورزی ایران می باشد. این گیاه به صورت بسیار گسترده به عنوان سبزی تازه یا چاشنی و در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی و صنعتی بکار می رود. ارزش غذایی گوجه فرنگی بسیار بالا بوده و سرشار از ویتامین های مختلف (a، c و e) و مواد معدنی است. گوجه فرنگی دارای انواع آنتی اکسیدان-های طبیعی و چند نوع رنگدانه از خانواده کارتنوئیدها از جمله بتاکاروتن است. لیکوپن، کارتنوئید اصلی گوجه فرنگی بوده و 78 تا 93 درصد کارتنوئید گوجه فرنگی را تشکیل می دهد. اهمیت و ضرورت کشت بافت رقم های مختلف گوجه فرنگی به دلیل ویژگی های منحصر به فرد این گونه برای سایر فعالیت های دست ورزی ژنتیکی از جمله تولید واکسن خوراکی می باشد. ریز ازدیادی در شرایط آزمایشگاهی مبنای مهندسی ژنتیک به شمار می آید. علاوه بر این، از آنجا که روش تکثیر این گیاه از طریق بذر بوده و تکثیر گوجه فرنگی در ایران از طریق کاشت بذور وارداتی با قیمت بالا و محدودیت های متفاوت، صورت می گیرد؛ ضرورت استفاده از تکنیک کشت بافت به عنوان روشی سریع و زود بازده و غیر وابسته به ژنوتیپ، به منظور تولید و تکثیر این گیاه افزایش می یابد. تحقیق حاضر با هدف بهینه سازی ریزازدیادی گوجه فرنگی از طریق تکنیک کشت بافت و به صورت 4 آزمایش فاکتوریل مجزا با طرح کامل تصادفی و چهار تکرار در سه مرحله به اجرا درآمد. مرحله اول: در باززایی مستقیم ترکیبات هورمونی بدست آمده از سه نوع سایتوکینین bap، kin و zea در ترکیب با دو نوع اکسین naa و iaa و ریزنمونه های هیپوکوتیل، کوتیلدون و برگ استفاده شد. مرحله دوم: در مرحله ساقه دار کردن جوانه ها، ریزنمونه ها درون شیشه مربایی حاوی 30 میلی گرم محیط واکشت شدند. مرحله سوم: در خصوص بررسی تأثیر تیمارهای هورمونی بر ریشه زایی، ساقه های حاصل از باززایی، ساقه های بدون ریشه به محیط های حاوی تیمارهای ریشه زایی حاوی غلظت های مختلف iaa و iba انتقال پیدا کردند. نتایج نشان داد که سایتوکینین kin و اکسین naa هیچ گونه اثر مثبتی بر القای باززایی ندارند، در حالی که ترکیب سایتوکینین bap با اکسین iaa تأثیر چشمگیری بر القای باززایی و مرحله طویل سازی ساقه ها دارند. سایتوکینین zea نیز تأثیر مثبتی بر باززایی گذاشته است. از میان سه ریزنمونه، برگ بهترین ریزنمونه جهت القای باززایی می باشد. ساقه ها به همه ی تیمارهای ریشه زایی پاسخ مثبت دادند. گیاهچه های حاصل با موفقیت با شرایط محیطی سازگار شده و به گلخانه منتقل گردیدند. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که همسو با نتایج دیگر محققان، برای تکثیر بهینه گیاه گوجه فرنگی، باززایی مستقیم متدی کارآمد و با سرعت عمل بالاتر و درجه اطمینان بالا می باشد.