مطالعه روشمند هنر صخره ای درکمربند مرکزی استان یزد با تاکید بر تحلیل نگاره ها از حیث گونه شناسی

استان یزد، یکی از مناطق کشور است که شواهد آثار هنر صخره ای به صورت پراکنده از آن گزارش شده است. پژوهش هایی که تا کنون در سطح استان یزد صورت گرفته، شامل گزارش های ثبتی و معرفی مختصر تعداد محدودی از این محوطه ها است. با توجه به قرارگیری این آثار در محیط های روباز و عدم حفاظت از آن ها، آثار مورد بحث در معرض تخریب های طبیعی و انسانی قرار گرفته و آسیب های فراوانی به آن ها وارد آمده است. بنابر این بررسی جامع این آثار ضروری به نظر می رسد. تا ضمن شناسایی سایر محوطه های موجود، همچنین ثبت و ضبط آثار هنر صخره ای در محدوده کمربند مرکزی استان یزد؛ توصیف و گونه شناسی از نگاره های محوطه های موجود در استان ارائه گردد. این پژوهش بر محور اهدافی چون تهیه نقشه پراکندگی سنگ نگاره های محدوده کمربند مرکزی استان یزد؛ شرح نگاره های موضوعی، گونه شناسی نقوش و همچنین مطالعات تطبیقی نقوش آغاز گردید. تا به سوالاتی از جمله نحوه پراکندگی سنگ نگاره های کمربند مرکزی استان یزد، تاریخ گذاری نسبی آثار و میزان تطابق گونه های جانوری موجود در محیط با نگاره ها؛ پاسخی مناسب ارائه گردد. روش انجام پژوهش توصیفی- تطبیقی است و شیوه گردآوری داده ها به صورت میدانی و کتابخانه ای صورت گرفته است. با توجه به بررسی های میدانی و مطالعات انجام گرفته در محدوده مورد نظر که وسعتی به طول 400 کیلومتر را در بر می گیرد؛ 12 محوطه مجزا در چهار شهرستان بهاباد، بافق، مهریز و تفت شناسایی گردید. آثار مذکور در تمام محوطه ها از نوع کنده نگاری (سنگ نگاره) بر روی سنگ هستند. در مجموع تعداد 720 نگاره شناسایی شد که از نظر نقش مایه به سه گروه حیوانی، انسانی و هندسی ( سایر) تقسیم می گردند. همچنین مشخص گردید، آثار شناسایی شده بیشتر در مناطقی نزدیک به منابع آبی و رودخانه های فصلی و همچنین برخی در مسیر راه های ارتباطی شکل گرفته اند. نگاره های حیوانی در هر محوطه، تا حدودی با گونه های حیوانی موجود در محیط زیست منطقه منطبق است. مطالعه تطبیقی نگاره ها یکی از اهداف اصلی این پژوهش بوده است که نشان می دهد سنگ نگاره های مذکور مشابهت-های فراوانی با آثار هنر صخره ای در سایر نقاط در نواحی شرقی و مرکزی ایران دارد. این مسأله می تواند ناشی از ارتباطات فرهنگی و مشابهت های زیستی و اجتماعی در این مناطق باشد. اظهار نظر در ارتباط با تاریخ گذاری این آثار، با توجه به کمبود یافته های باستان شناختی مربوط به دوره های پیش از تاریخ و تاریخی در استان یزد، بسیار دشوار است. تنها با توجه به برخی شواهد می توان گفت خلق این آثار از اواخر هزاره دوم آغاز شده و تا اواخر دوران تاریخی و اسلامی نیز به صورت سنتی ادامه یافته است.