اصلاح گندم نان رقم شیراز برای افزایش تحمل به خشکی با استفاده از اشعه گاما

به منظور اصلاح موتاسیونی گندم نان رقم شیراز، آزمایشی در منطقه باجگاه، شیراز طی سال های 89-1388 انجام شد. به این منظور بذرهای رقم شیراز توسط دزهای مختلف gy50، gy100، gy150، gy200، gy250، gy300،gy350 و gy400 اشعه گاما تیمار شدند. اثر دزهای مختلف اشعه گاما بر صفات عملکرد دانه، اجزا عملکرد دانه و تحمل به خشکی، نسبت به شاهد بررسی شدند. پژوهش در غالب چهار آزمایش مختلف انجام شد: 1) آزمون جوانه زنی، 2) بررسی سبزکرد و روند رشد در گلخانه، 3) بررسی سبزکرد، روند رشد، عملکرد و اجزا عملکرد دانه در مزرعه، 4) انتخاب تک بوته های جهش یافته با عملکرد بهتر نسبت به شاهد در شرایط تنش خشکی در مزرعه. تخمین عملکرد بر اساس برداشت تک سنبله از هر بوته صورت گرفت. در آزمایش مزرعه ای، 120 سنبله انتخاب و اندازه گیری ها و ارزیابی های لازم برای کشت جهش یافته های مناسب در نسل بعد انجام شد. هیچ تفاوت معنی داری در سرعت روند رشد در واحدهای آزمایشی تحت اثر تیمارهای مختلف در آزمون جوانه زنی، کشت گلخانه و مزرعه مشاهده نشد. اثر تیمارها بر صفات سبزکرد، تراکم بوته در واحد سطح، تعداد سنبلچه در سنبله، عملکرد بیولوژیک و عملکـرد دانه معنی دار بود. در مزرعـه با شـرایط رطوبتـی مطلوب، تحت اثر دزهـای gy400 و 150، سنبلچه هایی با 4 و 5 گلچه بارور مشاهده شد. در دزهای gy400 و 200 به ترتیب تا 8 و 9 عدد بذر در سنبلچه نیز مشاهده شد. همچنین در دز gy400 جهش یافته هایی که تا 111 عدد بذر در سنبله تولید کردند نیز مشاهده شد. در مجموع دز gy200 علاوه بر ایجاد تغییرات، مفیدترین اثرات را بر اجزا عملکرد داشت و این در حالی بود که دزهای gy400 و 350 و 300 کشنده ترین دزها شناخته شدند و طیف وسیع تری از ناهمگنی صفات را بوجود آوردند.