بررسی ساختار روایی و عناصر داستانی مجموعه حکایت های سندباد بحری در هزار و یک شب

افسانه ها و قصه های عامیانه تجلیگاه فرهنگ ها و سنت های فراموش شده ی جوامع بشری است. گروهی از پژوهشگران با تکیه بر آثار مکتوب و به جا مانده از اسطوره ها و افسانه های کهن به تحلیل ریشه ها و علل شکل گیری آن ها پرداختند تا این که در قرن بیستم و با گرایش پژوهشگران به بررسی ریخت شناسی آثار ادبی، متون معاصر وکهن با نگاهی جدید مورد بررسی قرارگرفت. ولادیمیر پراپ که از فولکلورشناسان برجسته ی روسی است، با مطالعه ی یک صد قصه از مجموعه قصه های عامیانه ی روسی به مطالعه ی گسترده در این زمینه اقدام نمود. او به طبقه بندی حکایات عامیانه و شناخت عناصر پایدار متن پرداخت. مجموعه ی داستان های هزار و یک شب که دارای شهرتی جهانی است، از منابع ارزشمند و مفیدی به شمار می رود که پراپ از آن به عنوان ماده ی سودمندی برای تحلیل هایی ساخت روایی نام می برد. در این پژوهش بخشی از این مجموعه ی پربار به نام «حکایت سندباد بحری» برمبنای نظریه ی پراپ مورد بررسی قرارگرفته است و با تجزیه ی متن هر کدام از سفرهای سندباد، به کارکردهای شکل دهنده به ساختار هر سفر، علاوه بر مشخص نمودن اجزای سازای هریک از سفرها، نحوه ی ایجاد حرکت در محورهای داستانی مشخص شده است و با کشف چگونگی همنشینی خویشکاری های اصلی هرداستان، ساختار کلی حکایت مورد بررسی قرار گرفته شده است. بدین ترتیب چارچوب کار به این صورت ارائه شده است: فصل اول کلیات تحقیق، فصل دوم مروری بر تحقیقات انجام شده، فصل سوم روش تحقیق. فصل چهارم به مباحث نظری پایان نامه یعنی فرمالیسم، ساختارگرایی و سپس روایت شناسی پرداخته شده است. در فصل پنجم به حیطه ی مباحثی از متون روایی که در پیوند با افسانه های کهن است، وارد می شویم. پس از توضیحی هرچند مختصر در این زمینه، بخشی از داستان های افسانه گونه ی جهان یعنی هزار ویک شب انتخاب شده است. فصل ششم به معرفی داستان سندباد، فصل هفتم به تحلیل ریخت شناسی متن داستان سندباد و فصل هشتم به بررسی عناصر داستان اختصاص یافته است. در نهایت، فصل نهم به نتیجه گیری کلی اختصاص یافته است. این پژوهش بر تلاش پراپ جهت نشان دادن کارکردهای محدود در قصه های عامیانه، صحه می گذارد و برگی دیگر بر اثبات پژوهش های او می افزاید.