بررسی امکان ریزازدیادی و کشت سوسپانسیون سلولی گیاه نوروزک (salvia leriifolia benth.) و تولید اسیدهای فنولیک در محیط in vitro

نوروزک(salvia leriifolia benth.) بومی استان خراسان رضوی و سمنان و گیاهی در معرض خطر انقراض می باشد. در سال های اخیرخواص دارویی متعددی مثل اثرات ضد میکروب و ضد قارچ ، ضد دیابت ،ضد درد و ضد التهاب از این گیاه گزارش شده است. مشتقات کافئیک اسید بخش مهمی از ترکیبات محلول در آب در جنس salvia هستند که خواص دارویی دارند. این پژوهش به منظور شناسایی اسید های فنولیک در گیاه نوروزک و تولید آن ها در محیط درون شیشه صورت گرفت. به این منظورتکنیک hplcبرای شناسایی اسید های فنولیک در برگ و ریشه گیاه نوروزک به کار گرفته شد و اسید های فنولیک کافئیک اسید ، رزمارینیک اسید وسالویانولیک اسید b برای اولین بار در برگ و ریشه گیاه نوروزک شناسایی و تعیین غلظت گردیدند. جهت دستیابی به گیاهچه های استریل جنین، گیاه نوروزک در محیط کشت های ms ، ms2/1 و b5و غلظت های مختلف bap وnaa کشت شد. محیط کشت های ms ، ms2/1 حاوی هورمون های bap وnaa در سطح 1 میلی گرم در لیتر به عنوان مناسب ترین تیمار برای رشد سریع و مناسب جنین تعیین گردید. همچنین به منظور ریزازدیادی گیاه نوروزک ، جوانه انتهایی حاصل از گیاهچه های استریل جهت نوشاخه زایی در محیط کشت ms محتوی هورمون های kin ،bap و iba کشت گردید. بعلاوه هورمون های 2,4-d ، naa و iba برای ریشه زایی مورد بررسی قرار گرفتند. بیشترین نوشاخه زایی در تیمار حاوی bap mgl-12+iba mgl-15/0 انجام شد و مناسب ترین تیمار جهت ریشه زایی ibamgl-11 تعیین گردید. میزان کافئیک اسید ، رزمارینیک اسید وسالویانولیک اسید b در گیاهچه های ریزازدیادی شده در مقایسه با شاهد و برگ گیاه نوروزک مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که در گیاهچه های ریزازدیادی شده میزان کافئیک اسید و رزمارینیک اسید به ترتیب65/1 و 03/3 برابر بیشتر از برگ گیاه نوروزک بود در حالی که میزان سالویانولیک اسید b تغییری نداشت. مریستم انتهایی، جنین و برگ گیاه نوروزک جهت القاء کالوس در محیط کشت ms حاوی ترکیب های مختلف هورمون های kin،2,4-d ، naa و bap کشت گردید. نتایج نشان داد مناسب ترین تیمار برای القاءکالوس از مریستم انتهایی و جنین 2,4-d mgl-12+kin mgl-11 و برای جداکشت برگ دو تیمار2,4-d mgl-12+kin mgl-11 و bap mgl-15+naa mgl-15 بود. میزان اسید های فنولیک در این کالوس ها در مقایسه با برگ گیاه نوروزک بررسی گردید. بیشترین میزان کافئیک اسید در کالوس های حاصل از برگ و کالوس جنین تولید گردید. بیشترین مقدار رزمارینیک اسید در کالوس برگ در تیمار bap mgl-15+naa mgl-15 بود که مقدار آن 3 تا 4 برابر دیگر کالوس ها و برگ گیاه نوروزک بود. بیشترین مقدار سالویانولیک اسیدb در کالوس مریستم انتهایی و برگ در محیط کشت حاوی kin و 2,4-d تولید شد. از کالوس حاصل از برگ در محیط کشت ms حاوی bap mgl-15+naa mgl-15 جهت کشت سوسپانسیونی استفاده شد و تاثیر سالیسیلیک اسید بر میزان اسید های فنولیک ، آنزیم فنیل آلانین آمونیالیاز وآنزیم های پراکسیداز و کاتالاز در کشت سلولی بررسی گردید. میزان اسید های فنولیک انتخابی و فعالیت آنزیم های فنیل آلانین آمونیالیاز و پراکسیداز تحت تاثیر غلظت 10 میلی گرم در لیتر سالیسیلیک اسید پس از 48 به حداکثر خود رسید در حالی که فعالیت آنزیم کاتالاز تحت تاثیر سالیسیلیک اسید پس از 24 ساعت کاهش یافت. همچنین اثر افزودن اسید آمینه فنیل آلانین بر غلظت اسید های فنولیک بررسی گردید. میزان کافئیک اسید، رزمارینیک اسید و سالویانولیک اسید b تحت تاثیر 10 میلی گرم در لیترفنیل آلانین بطور معنی داری افزایش یافت.