ارزیابی برخی از ارقام تجاری گندم نان ایران از نظر واکنش به تنش شوری

به منظور بررسی و تعیین موثرترین صفات و شاخص های تحمل به تنش و شناسایی ژنوتیپ های متحمل به تنش شوری،41 ژنوتیپ گندم نان، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی مرکز ملی تحقیقات شوری واقع در استان یزد در دو شرایط (تنش و بدون تنش)، مورد ارزیابی قرار گرفتند. شوری آب آبیاری در شرایط بدون تنش و تنش به ترتیب 2 و 10 دسی زیمنس بر متر بود. در ضمن اعمال تنش شوری در شرایط تحت تنش بعد از سبز شدن کامل گیاه اعمال گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ ها از نظر صفات مورد مطالعه، شاخص های مقاومت به تنش و نیز عملکرد در دو شرایط محیطی تنش و بدون تنش وجود دارد. نتایج حاصل از همبستگی، تجزیه رگرسیون و تجزیه مسیر ترتیبی عملکرد و صفات مرتبط با عملکرد نشان داد که صفات عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت بیشترین تأثیر را بر عملکرد در دو شرایط تنش و بدون تنش دارند. با انجام تجزیه به عامل ها بر روی صفات مورد مطالعه تحت شرایط تنش و بدون تنش، پنج عامل مستقل محاسبه شد. تجزیه خوشه ای به روش حداقل مربعات وارد، ژنوتیپ ها را در شرایط بدون تنش و تنش شوری در چهار خوشه گروه بندی کرد. ارزیابی ژنوتیپ ها از نظر تحمل به شوری توسط پنج شاخص مختلف میانگین حسابی (mp)، میانگین هندسی (gmp)، تحمل به تنش (sti)، حساسیت به تنش (ssi) و تحمل (tol) صورت گرفت که با توجه وضعیت همبستگی آن ها با عملکردهای دو شرایط بدون تنش و تنش، سه شاخص mp، gmp و sti به عنوان بهترین شاخص ها در جداسازی ژنوتیپ های متحمل انتخاب گردیدند. با استفاده از روش ترسیمی نمودار پراکنش سه بعدی و مقایسه مقادیر سه شاخص برتر برای هر ژنوتیپ دو ژنوتیپ متحمل روشن و بومی یزد شناسایی گردیدند.