بررسی واژگان پزشکی آثار سنایی غزنوی

در گذشته دانش طب از متفرّعات علم حکمت به شمار می رفت و کسانی که به تحصیل علم حکمت می پرداختند از آموختن علم طب گریزی نداشتند، بر همه ی طالبان علم لازم بود به صورت کلّی با آن آشنایی پیدا کنند و شاعران هم به نحوی از انحا از این علم بهره می گرفتند و از آن به گونه ی تمثیل، تشبیه، استعاره و کنایه جهت پربارتر کردن کلام استفاده می کردند. گاهی انعکاس این معلومات در شعر جهت فخرفروشی و نشان دادن توانایی های علمی به دیگران بوده است. این پژوهش به بررسی واژگان پزشکی آثار سنایی غزنوی می پردازد و تلاش می کند به این پرسشها پاسخ دهد: طبّ حِکمی (پزشکی قدیم) در ادبیّات کهن ما چه جایگاهی دارد؟ سنایی و مردم روزگارش در باره ی مقولات طبّی چگونه می اندیشیدند؟ فواید داروهای گیاهی، حیوانی و معدنی چیست؟ این تحقیق از نوع بنیادی است و قلمرو تحقیق قرون پنجم و ششم هجری قمری می باشد. روش تحقیق، روش تجزیه و تحلیل منطقی اسناد و مدارک کتابخانه ای با روش اسنادی و استفاده از منابع دست اوّل و دوم است، ابزار گردآوری داده ها فیش برداری و مطالعه و بررسی منابع تحقیقی و روش تجزیه و تحلیل داده ها روش تحقیقی می باشد. این پایان نامه شامل هشت فصل است که عبارتند از: کلیّات تحقیق، ادبیّات تحقیق، کلیّات طب، اندامها، بیماریها، داروها (مفرد و مرکب)، اصطلاحات عمومی و نتیجه گیری. هدف از پرداختن به چنین موضوعی درک صحیح مفاهیم سروده های شاعر می باشد. روش کار به این صورت بوده که ابتدا آثار سنایی (دیوان، حدیق? الحقیق? و شریع? الطریق?، مثنویهای سنایی و مکاتیب) مطالعه شده سپس بیتها و جمله هایی که بافت آنها طبّی بوده یادداشت گردیده و با مراجعه به آثار طبّی قدیم و فرهنگ لغات معنی و مفهوم واژگان شرح شده است. فصل چهارم تا هفتم به ترتیب حروف الفبایی مرتّب شده و معادل انگلیسی واژگان در پاورقی آمده است. در پیشینه ی تحقیق بعضی از پایان نامه ها و کتابهایی را که به نوعی با این موضوع اشتراکی داشته اند به طور مختصر بررسی شده است. در این پژوهش پی می بریم شاعر چه نقطه نظراتی در مورد علوم به خصوص علم طب داشته و چگونه از این شاخه ی علم برای بیان مفاهیم ذهنی و خلق صور خیال بهره برده است و شناخت نسبی از اندامها، بیماریها و داروها پیدا می کنیم.