توان سنجی اقلیمی کشت آفتابگردان دیم در ایران

آب و هوا از مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر فعالیت های انسان، از جمله در بخش کشاورزی است. دانه های روغنی به عنوان یکی از اقلام کشاورزی، جایگاه بسزایی در تغذیه انسان دارد. از میان دانه های روغنی، گیاه آفتابگردان دارای خصوصیات برجسته ای جهت تحقیق و سرمایه گذاری است. هدف از این تحقیق شناسایی توان اقلیمی ایران، جهت کشت آفتابگردان بود. داده های دوره ?? ساله (????-????)، مربوط به ??? ایستگاه سینوپتیک جمع آوری و مورد پردازش قرار گرفت. این داده ها شامل: دماهای حداقل و حداکثر روزانه و میانگین ماهانه حداقل و حداکثر دمای روزانه، بارش، سرعت باد در ارتفاع ? متری از سطح زمین، ساعات آفتابی و درصد رطوبت نسبی می باشد. در ابتدا برای تمام ایستگاه ها تاریخ کاشت محاسبه شد. از نرم افزار cropwat جهت برآورد میزان بارش موثر و نیاز آبی گیاه در فصل رویش و نیز تعیین کاهش بازدهی محصول استفاده شد. نواحی مستعد کشت آفتابگردان با استفاده از نقشه های سطوح ارتفاعی، شیب، درصد آب تأمین شده از بارش، رطوبت نسبی و آستانه های دمایی موثر بر کشت این گیاه، در محیط gis شناسایی گردید. برای وزن دهی و تلفیق نقشه ها از روش ahp و نرم افزار expert choice استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که بین ارتفاع ایستگاه ها و تاریخ کاشت آفتابگردان همبستگی و ارتباط مستقیم وجود دارد. محاسبه کاهش بازدهی به وسیله نرم افزار cropwat، نشان می دهد که، تنها در شمال کشور ( سواحل دریای خزر) می توان به حداکثر بازدهی دست یافت. همچنین وجود شرایط بهتر در مناطق جنوبی نسبت به سایر مناطق کشور (بجز سواحل دریای خزر) قابل توجه است. توان سنجی اقلیم - کشاورزی نشان می دهد، که در بخش وسیعی از کشور امکان کشت دیم آفتابگردان وجود ندارد. تنها در باریکه ی سواحل دریای خزر و در بخش های بسیار محدودی از سواحل خلیج فارس و استان های بوشهر و خوزستان می توان محدوده هایی مناسب برای کشت دیم آفتابگردان را یافت.