نقشه یابی نواحی ژنومی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گندم تحت شرایط تنش شوری در گلخانه

بسیاری از صفات که در مقاومت گیاه به شوری نقش دارند توسط چندین ژن کنترل می شوند و به صورت کمی به ارث می رسند، بنابراین شناسایی qtl های مربوطه و کاربرد آن ها در انتخاب به کمک نشانگر(mas) در بهبود گیاهان نقش مهمی ایفا می کند. به منظور نقشه یابی نواحی ژنومی مرتبط با شوری در گندمو تعیین سهم هر qtl در تنوع صفت مربوطه، 167 اینبرد لاین نوترکیب حاصل از تلاقی seri m82 وbabaxبه همراه دو والد مورد مطالعه قرار گرفتند. این تحقیق در سال 1391 در گلخانه دانشگاه زابل در قالب طرح بلوک های کاملاً تصادفی با دو تکرار و تحت شرایط تنش شوری و بدون تنش به اجرا درآمد. صفات مورد مطالعه شامل صفات فنولوژیک، مورفولوژیک و فیزیولوژیک مانند تراکم کلروفیل، فلورسانس کلروفیل (fo, fm, fv/fm)، ارتفاع بوته، عملکرد دانه، میزان کربوهیدرات های محلول، میزان آب نسبی برگ (rwc) و پرولین بود. ابتدا تجزیه های آماری برای بررسی های فنوتیپی صفات شامل تجزیه واریانس، محاسبه همبستگی های فنوتیپی بین صفات،رگرسیون گام به گام، تجزیه مولفه های اصلی، تجزیه عامل ها و تجزیه خوشه ای انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تفاوت معنی داری میان لاین ها دردو شرایط تنش شوری ونرمال برای اکثر صفات مورد بررسی وجود دارد. حداکثر همبستگی بین عملکرد دانه و ارتفاع بوته (84/0) مشاهده گردید. در رگرسیون گام به گام صفات در شرایط نرمال ارتفاع بوته، fm، روز تا جوانه زنی و تراکم کلروفیل اولین صفات وارد مدل شدند و در مجموع 66 درصد از تنوع کل را توجیه کردند. در شرایط تنش به ترتیب ارتفاع بوته، روز تا جوانه-زنی، fm، تعداد گره،fo و fv/fm صفاتی بودن که وارد مدل شدند و در مجموع 8/78 درصد از تنوع کل را توجیه کردند.در تجزیه به مولفه های اصلی در شرایط نرمال،3 مولفه اول در مجموع 51درصد ازتنوع را توجیه کردودر شرایط تنش 4 مولفه اول بیش از 50درصد تنوع را توجیه نمودند. تجزیه به عامل ها چندین عامل پنهانی را استخراج نمودند که بیش از 80 درصد از واریانس کل را توجیه کردند برخی عامل ها تحت عنوان عامل فنولوژیکی، عامل فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی، نامگذاری شدند.گروه بندی ژنوتیپ ها با استفاده از تجزیه کلاستر در شرایط نرمال وتنش شوری به ترتیب 4 و 5 گروه شناخته شد. تجزیه qtl با استفاده از نقشه پیوستگی ژنتیکی حاصل از 249 مارکرaflp، 74 مارکر ssr و 264 مارکر dart و نرم افزار winqtl cartographer به روش نقشه یابی فاصله ای مرکب انجام شد. برای صفات مورد بررسی در مجموع 44 qtl (15تا برای شرایط بدون تنش، 15 عدد برای شرایط اعمال تنش و14 برای میانگین دو شرایط) به دست آمد. واریانس فنوتیپی توجیه شده به وسیله این qtl ها از 25/23-0/3 درصد متغیر بود. بیشترین و کمترین واریانس فنوتیپی به ترتیب برای صفات روز تا پنجه-دهی در شرایط نرمال و روز تا جوانه زنی در شرایط تنش بدست آمد. lod در دامنه 44/4-51/2 قرار داشت. بیشترین و کمترین lod به ترتیب مربوط به qtl های روز تا پنجه دهی در شرایط نرمال و ارتفاع بوته در شرایط تنش شوری بود.