بازیابی هویت و کارکرد ورودی شهر ها-نمونه موردی:ورودی شهر مشهد

دگرگونی های پرشتاب سال های آغازین سده بیستم، بسیاری از ملت ها را غافلگیر کرد و جوامع، بی آن که فرصت شناخت و تحلیل پدیده های تازه و درک پیامدهای آن را پیدا کنند، با نیازهای تازه ای رو به رو گشتند.شهرها به شکل نسنجیده ای گسترش یافتند و دراین میان مفهوم ورود به شهر در شهرهای نوظهور، مفهومی ناشناخته ماند. بافت ورودی شهرها را، پیکره های ساختمانی زشتی می ساختند که تنها زاییده یک نیاز کارکردی بود و مفهوم گشودگی و متغیر بودن شهر به اشتباه ترین شکل، مجسم شد و لبه های ناآشکاری به شهر بخشید که هیچ جای آن تفاوتی را که نشان دهنده ورود به محیط تازه ای باشد، در خود نداشت. برهم خوردن تسلسل مراتب در نظام کالبدی شهرها سبب شده تا ورودی شهر که یکی از حلقه های این تسلسل است، دچار ابهام و بی هویتی شود و در واقع جایگاه آن به عنوان عنصری مهم در تعریف شهر، و نقطه اتصال شهر به پیرامون فراموش شود. در گذشتهای نه چندان دور ورودی شهرها ، واجد پهنه هایی بود که فرد با مشاهده ی نمود کالبدی آن در قالب دروازه که خود اشاراتی بر هویت و شخصیت آن شهر داشت و با دریافت خدماتی از قبیل استراحت و اتراق اولیه در کاروانسراها ، نعل بندی و تهیه خوراک کافی برای دام خود و … آستانه و حد ورود به شهر را درک می نمود . تعریف خدمات و فضاهای کافی درورودی هر شهر و دروازه هایی منحصر به فرد با ساخت و بافتی کاملا بومی ، ورودی آن شهر را در تصویر ذهنی مسافرین نهادینه نموده و تشخص خاصی به شهر می بخشیده است. امروزه ورود به شهر معمولا با عملکردهایی همچون خدمات اتومبیل، غذاخوری های نامطلوب و ناخوشایند، سکونتگاه هایی که نمی توان به آنها خانه گفت، چند اداره دولتی مانند بانک و…، در دو سوی جاده ، نمودار می شود. مبادی ورودی شهرها در حال حاضر، با کارکرد و عملکرد مورد انتظار و اصیل خود فاصله بسیار دارند . ورودی کنونی شهرهای امروز فاقد تشخص و حد و مرز معین هستند و جهت گیری و درک از ورود به فضایی جدید در آنها برای مسافران بسیار دشوار و گاه غیر ممکن می نماید . وضعیت کنونی ورودی شهرها ، هرگز دارای انطباق با زمینه و پیشینه خود نبوده و این عدم انطباق ، در هر دو زمینه ماهیتی و عملکردی مشاهده می گردد . شهر مشهد به عنوان دومین کلانشهر ایران و دومین کلانشهر مذهبی جهان، که سالانه پذیرای میلیون ها زائر از داخل و خارج کشور است، نیز با این مشکل روبروست. گسترش بی رویه و بی برنامه شهر در سال های اخیر، سبب ازهم گسیختگی بافت شهرو از بین رفتن مرزهای شهر گشته است؛بطوریکه عملا هیچ مفصل تعریف شده ای برای ارتباط شهر با بافت و طبیعت پیرامون وجود ندارد . عدم برنامه ریزی چنین مفصلی مطبق با هویت شهر و کارکرد سابق و مطلوب آن ، موجب بروز مشکلات بسیاری در مبادی ورودی شهر گشته است . با توجه به زائر پذیر بودن شهرمشهد در اکثر ماه های سال ، شکل گیری کاربری های ناسازگار و عدم خدمات رسانی به زائرین و فقدان ماهیتی تعریف شده برای حس ورود به شهر برای زائرین ، در ورودی های این شهر قابل درک نیست که این مسئله خود به معنای نادیده گرفتن پتانسیل های تاریخی و کارکرد منحصر به فرد شهر مشهد در میان کلانشهرهای کشور است