طراحی و ارزشیابی برنامه آموزشی تئوری- محور به منظور تغییر رفتارهای مواجهه با آلودگی هوا در زنان باردار مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر تهران

مقدمه: شواهد، نشان می دهند که علی رغم بکارگیری سیاست های جامع جهت کنترل آلودگی هوای شهر تهران، سطوح بسیاری از آلاینده های هوا در وضعیت تهدید کننده ای برای سلامتی زنان باردار قرار دارد. اخیرا، تغییر رفتار به عنوان یکی از راهبردهای موثر جهت کاهش تاثیر آلودگی هوا بر سلامت معرفی شده است. الگوی فرانظریه ای، الگویی است که در مطالعات مربوط به رفتارهای سلامت مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از این مطالعه، طراحی و ارزشیابی برنامه آموزشی بر پایه الگوی فرانظریه ای به منظور تغییر رفتارهای مواجهه با آلودگی هوا در زنان باردار مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر تهران بود. روش کار: پژوهش حاضر، در دو بخش مقطعی و تجربی انجام گرفت. در مرحله اول، 200 زن باردار از سه منطقه جغرافیایی شمال، جنوب و مرکز تهران در سال 1391-1390 به تصادف وارد مطالعه شدند .جمع آوری داده ها توسط پرسشنامه های محقق ساخته پایا و روا، شامل فرم اطلاعات جمعیت شناختی، مراحل تغییر رفتار، منافع و موانع درک شده و عملکرد در زمینه کاهش مواجهه با آلودگی هوا جهت تعیین مهم ترین پیشگویی کننده رفتار صورت پذیرفت. در بخش دوم، که یک مطالعه تجربی بود 110 زن باردار به صورت تصادفی در دو گروه تجربه و گواه قرارگرفتند برنامه آموزشی طراحی شده بر حسب الگوی فرانظریه ای به صورت یک جلسه مصاحبه انگیزشی گروهی، یک پمفلت و ارسال روزانه پیامک از طریق سامانه شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران برای گروه تجربه اجرا گردید. گروه گواه، فقط مراقبت های معمول دوران بارداری را دریافت نمودند. سپس، نمونه ها پس از جلسه آموزشی، به مدت یک ماه مورد پیگیری قرار گرفته و اطلاعات مجددا جمع آوری گردید. داده ها با استفاده از نرم افزار spss و با آزمون های رگرسیون لجستیک، تی مستقل، تی زوجی، من ویتنی، ویلکاکسون و خی دو بررسی شدند. یافته ها: نتایج بخش اول، نشان داد که میانگین (± انحراف معیار) سنی افراد مورد مطالعه 4/8 ±9/26 سال و میانگین (±انحراف معیار) سن بارداری آن ها 1/9±9/27 هفته بود. یافته های پژوهش، نشان داد که خودکارآمدی توان پیشگویی کنندگی مراحل تغییر رفتار را دارد (05/0>(p. هم چنین، یافته های مرحله تجربی نشان داد که پس از مداخله، بین مراحل تغییر، خودکارآمدی، منافع درک شده و عملکرد در دو گروه اختلاف آماری معنی داری وجود دارد (05/0>(p، ولی اختلاف امتیاز موانع درک شده بین دو گروه معنی دار نبود. نتیجه گیری: با توجه به یافته های مطالعه حاضر، به نظر می رسد اجرای برنامه آموزشی مبتنی بر الگوی فرانظریه ای می تواند در کاهش مواجهه با آلودگی هوا در زنان باردار موثر باشد.