سنخ شناسی قیام های عصر اموی

چکیده با صلح امام حسن(ع) و معاویه در سال 41هـ.ق، خلافت رسماً به خاندان اموی انتقال یافت. خلافت امویان به سبب پیشینه آن ها در مقابله با اسلام و در پیش گرفتن سیاست دین ستیزی و ظلم و تبعیض در دوره خلافتشان، با مخالفت مسلمانان و شکل گیری قیام های متعدد علیه آنان مواجه شد. این قیام ها که اغلب به نام رهبران آن ها شناخته می شوند، دارای نقاط اشتراک و افتراق بسیاری بودند و با وجود اشتراک در شعار مبارزه با دین ستیزی امویان، دارای ایدئولوژی و اهداف و ساخت و بافت متفاوتی بودند. قیام های دوره اموی بر اساس اهدافی که در پیش گرفتند به چهار دسته قیام های ایدئولوژیک، قیام های سیاسی، قیام های اقتصادی و قیام های اجتماعی تقسیم می شوند. رهبران و عناصر قیام های دوره اموی دارای پایگاه و جایگاه اجتماعی متفاوتی بودند. بر این اساس این قیام ها به دو دسته قیام-های عربی و قیام های موالی تقسیم می شوند. رهبران و عناصر قیام های عربی که عمدتاً قیام های ایدئولوژیک و سیاسی را شامل می شود، از نخبگان سیاسی و مذهبی جامعه اسلامی بودند که دارای جایگاه و پایگاه اجتماعی شاخصی بودند؛ در حالی که رهبران قیام های اجتماعی و اقتصادی دوره اموی عمدتاً از موالی و اهل ذمه بودند که پایگاه و جایگاه شاخصی در جامعه نداشتند. این قیام ها در نهایت با از بین بردن مشروعیت امویان و تضعیف ساختار حکومت آن ها، موجبات سقوط حکومت بنی امیه را فراهم ساختند. واژگان کلیدی: بنی امیه، قیام های ایدئولوژیک، قیام های سیاسی، قیام های اقتصادی، قیام های اجتماعی.