مطالعه کشت مخلوط افزایشی کنجد (sesamum indicum l.) و لوبیا چشم بلبلی (vigna unguiculata l.) در سطوح مختلف کود نیتروژن

به منظور مطالعه کشت مخلوط افزایشی کنجد و لوبیا چشم بلبلی در سطوح مختلف کود نیتروژن آزمایشی در سال 1390 در مزرعه آموزشی پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری بصورت آزمایش کرت های خرد شده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. تیمارها شامل سطوح کود نیتروژن (0، 45 و 90 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) به عنوان عامل اصلی و نسبت های مختلف کشت مخلوط (100% کنجد، 100% کنجد + 10% لوبیا، 100% کنجد+ 20% لوبیا ،100% کنجد+ 30% لوبیا ،100% کنجد+ 35% لوبیا ،100% کنجد+ 400% لوبیا و 100% لوبیا) به عنوان عامل فرعی با سه تکرار بود. برخی صفات رشدی، عملکرد و اجزای عملکرد دو گیاه و شاخص های رقابتی اندازه گیری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که کاربرد نیتروژن عملکرد دانه هر دو گیاه را افزایش داد بطوری که بیشترین عملکرد دانه کنجد (5/1227 کیلوگرم در هکتار) در تیمار 90 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و همچنین بیشترین عملکرد دانه لوبیا چشم بلبلی (17/787 کیلوگرم در هتار) در تیمار 90 کیلوگرم نیتروژن بدست آمد که اختلاف معنی داری با تیمار عدم مصرف ایجاد کردند. علی رغم کاهش عملکرد هر یک از گونه ها در کشت مخلوط در مقایسه با تک کشتی آنها، بازده کل زمین در مقایسه با تک کشتی در تمامی حالت های کشت کشت مخلوط بیشتر از واحد بود. بیشترین مقدار نسبت برابری زمین معادل 27/1 مربوط به تیمار 100% کنجد +40% لوبیا چشم بلبلی بود. با برآورد شاخص های رقابتی به منظور بررسی وضعیت دو گونه در مخلوط مشخص گردید که کنجد و لوبیا در ترکیب های 100% کنجد + 10% ، 20% و 30% لوبیا چشم بلبلی کشت افت عملکرد نداشتند اما نسبت های کاشت 100% کنجد + 35% و 40% لوبیا چشم بلبلی کاهش عملکرد را نشان دادند. در همین رابطه در بین سطوح کود نیتروژن بیشترین افزایش عملکرد مربوط به تیمار 45 کیلوگرم نیتروژن با 14% افزایش عملکرد بود. همچنین کشت مخلوط نسبت به تک کشتی تغییری در درصد پروتئین و درصد روغن کنجد ایجاد نکرد ولی این صفات تحت تأثیر میزان نیتروژن قرار گرفتند. بطوریکه با افزایش میزان نیتروژن درصد روغن کاهش و درصد پروتئین افزایش یافت. بیشترین درصد روغن دانه کنجد (05/47%) مربوط به تیمار شاهد یا عدم مصرف کود نیتروژن بود در صورتی که درصد پروتئین رابطه ای کاملأ برعکس داشت و بیشترین میزان پروتئین (354/23%) در تیمار 90 کیلوگرم نیتروژن در هکتار مشاهده شد. در مجموع به نظر می رسد تیمار 45 کیلوگرم نیتروژن بهترین تیمار کودی و تیمار نسبت کاشت 100% کنجد + 40% لوبیا با بیشترین مقدار نسبت برابری زمین بهترین تیمارها بوده و قابل توصیه می باشند.