برنامه ریزی مدیریت بحران بیمارستان ها در شرایط وقوع زلزله با رویکرد سیستمی. نمونه موردی شهر تهران

زلزله یکی از پدیده های طبیعی ست که در صورت عدم وجود امکانات لازم برای مقابله با آن، می تواند تأثیرات بسیار مخربی به همراه آورد. بشر همواره در تلاش بوده تا بتواند با انجام تدابیری از آثار این پدیده بر روی سکونتگاه های خود بکاهد. این امر موجب به وجود آمدن مدیریت بحران شده است. مدیریت بحران در پی اتخاذ تدابیری برای ایجاد آمادگی در شرایط وقوع یک بحران مانند زلزله می باشد. این تدابیر شامل مقاوم سازی ساختمان ها، ایجاد پایگاه های مدیریت بحران، آماده کردن افراد و ... می باشد. یکی از تدابیر اتخاذ شده در این راستا، استفاده از بیمارستان ها به عنوان پایگاه های مدیریت بحران است. بیمارستان ها به علت نقشی که در زمان وقوع زلزله در برابر آسیب دیدگان ایفا می کنند، مراکز بسیار مهمی در این زمان به حساب می آید. از این رو بیمارستان ها علاوه بر نقش امدادرسانی به آسیب دیده گان، نقش مدیریت بحران را نیز ایفا می نمایند. این مدیریت در پی بالا بردن کارایی بیمارستان ها در زمان زلزله و سازماندهی به شرایط ایجاد شده در اثر وقوع زلزله است. یکی از ضعف های عمده در زمان وقوع زلزله، عدم کارایی مناسب بیمارستان ها در زمان بحران می باشد. دلایل مختلفی باعث کاهش کارایی بیمارستان ها در زمان زلزله شده است. یکی از عوامل تأثیرگذار در این امر، نبود یک نگاه جامع و کل نگر به آن ها می باشد. بیمارستان ها یک مجموعه به هم پیوسته را تشکیل می دهند و یک سیستم مستقل می باشند. این سیستم دارای دو عنصر اصلی اجزاء و ارتباطات است. در صورت بروز اختلال در یکی از این دو عنصر، کارایی بیمارستان ها در زمان بحران کاهش می یابد. در این پایان نامه، 146بیمارستان در سطح شهر تهران بررسی شده است. هدف اصلی این پایان نامه، برنامه ریزی مدیریت بحران بیمارستان های شهر تهران در شرایط وقوع زلزله با رویکرد سیستمی است. در این راستا، مسأله اصلی این است که آیا در حال حاضر بیمارستان ها کارایی لازم در زمان وقوع زلزله را دارند؟ چگونه می توان کارایی بیمارستان ها را در زمان وقوع زلزله بالا برد؟ آیا می توان سیستم بیمارستان ها را با یک نگاه جامع و کل نگر ساماندهی کرد؟ برای پاسخ به این سوالات بیمارستان های شهر تهران با معیارهای هم جواری، مکانی، دسترسی (شامل 24 معیار فرعی) بررسی شده اند. منبع گردآوری اطلاعات مورد نیاز برای این معیارها، طرح جامع و تفصیلی شهر تهران، اطلاعات وزارت بهداشت و درمان در رابطه با بیمارستان ها، طرح جایکا است. در این راستا بیمارستان ها، ابتدا به صورت مجزا و سپس بر اساس تلفیق کل آن ها ( با استفاده از تحلیل فضایی) تحلیل و از این راه وضعیت بیمارستان ها برای پاسخگویی در شرایط زلزله مشخص شده است. از طرف دیگر با استفاده از نظریه سیستم ها بیمارستان ها به صورت یک سیستم منسجم سامان دهی شده اند. برای این امر، بیمارستان ها بر اساس دو ویژگی بسیار مهم یک سیستم یعنی نقش اجزاء و ارتباط میان اجزاء، برنامه ریزی شده اند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که از میان 146 بیمارستان موجود در تهران، 40 درصد از آن ها وضعیت مناسبی برای رویارویی با شرایط زلزله ندارند. با استفاده از نظریه سیستم ها، بیمارستان ها بر اساس نقشی که در شرایط زلزله می بایست ایفا کنند، سطح بندی شده و سپس ارتباطات آن ها بر اساس این سطح بندی، سامان دهی شده اند.