تعیین طبقه حفاظتی مرال (cervus elaphus maral) بر اساس معیارهای فهرست سرخ iucn تحت شرایط عدم قطعیت (مطالعه موردی: شمال ایران)

طبیعت و اطلاعات حاصل از آن مملو از انواع عدم قطعیت هاست. عدم مدیریت یا سوءمدیریت عدم قطعیت داده ها می تواند منجر به ایجاد ابهام در نتایج شود و از آنجایی که بیشتر داده های در دسترس برای ارزیابی طبقه تهدید گونه ها ناقص یا غیرقطعی هستند، مدیریت صحیح عدم قطعیت ها در روند ارزیابی فهرست سرخ بسیار ضروری است. قواعد iucn یک رویکرد پیش گیرانه به عدم قطعیت را پیشنهاد می کنند. در این پژوهش برای طبقه بندی تهدید گوزن مرال تحت شرایط عدم قطعیت از مدل سازی تغییرات مطلوبیت زیستگاه بالقوه مرال و منطق فازی استفاده شده است. بدین منظور، مطلوبیت زیستگاه بالقوه مرال برای سال های 2000 و 2010 با استفاده از نقشه های نه معیار تاثیرگذار بر زیستگاه مرال شامل ارتفاع، شیب، جهت، تراکم پوشش گیاهی، جوامع درختی، فاصله از منابع آب، فاصله از مناطق توسعه یافته، فاصله از شبکه جاده ها و اقلیم ارزیابی شد. دو نقشه تراکم پوشش گیاهی و فاصله از شبکه جاده ها به دلیل تغییر در اثر فعالیت های انسانی به عنوان محرک تغییرات زیستگاه مرال در نظر گرفته شدند. لکه های مطلوب زیستگاهی از نقشه های مطلوبیت زیستگاه استخراج شدند و برای طبقه بندی تهدید مرال استفاده شدند. بیش از 75% زیستگاه مطلوب مرال طی 10 سال کاهش یافته است. نتایج طبقه بندی فازی تهدید مرال نشان می دهد وسعت پراکنش 18% و سطح اشغال 78% کاهش یافته است. محدوده طبقات تهدید گوزن مرال در خطر انقراض تا در خطر انقراض شدید با تاکید بر طبقه در خطر انقراض شدید است. اولویت مشارکت معیارهای پنج گانه فهرست سرخ از نظر اهمیت در طبقه بندی تهدید مرال به ترتیب معیارهای a، c، e، b و d است. معیار a (کاهش اندازه جمعیت) با اهمیت ترین و معیار d (جمعیت و گستره پراکنش بسیار کوچک) کم اهمیت ترین است. تغییر آستانه های گزینه های طرز برخورد با عدم قطعیت، طبقه فازی تهدید مرال را بین دو طبقه احتمالی در خطر انقراض شدید و در خطر انقراض تغییر می دهد. با افزایش دامنه تحمل اختلاف نظر و بار اثبات، طبقه تهدید به سوی طبقه ضعیف تر (en) گرایش می یابد. به کمک روش یاد شده، ارزیابی اثرات بر گونه ها و تهدیدهای متوجه آنها به شکل منعطف و مشارکتی قابل انجام است و ضمن به رسمیت شناختن عدم قطعیت ها، مبنایی علمی تر برای ارزیابی و حصول نتیجه نهایی فراهم می آید.