تحلیلی بر توزیع فضایی و مکان یابی خدمات شهری (مطالعه موردی:شهر نجف آباد)

چکیده افزایش جمعیت و رشد شتابان شهرنشینی در دهه های اخیر آثار سوئی را به دنبال داشته است که از آن جمله می توان به توسعه کالبدی ناموزون شهرها، فقر و افت استانداردهای زندگی، کمبود مراکز خدماتی، به هم خوردن نظام توزیع خدماتی و نارسائی سیستم خدماتی اشاره نمود.بدون تردید عمده ترین اثر رشد شتابان شهرنشینی و رشد بی رویه فضای شهر،به هم خوردن نظام توزیع خدماتی و نارسائی سیستم خدماتی شهری است.وظیفه اصلی برنامه ریزان و تصمیم گیرندگان شهری تعیین مکان بهینه این گونه مراکز است به طوری که تمام ساکنان شهری به آن دسترسی داشته باشند.علاوه بر این می توان گفت که برنامه ریزان سعی می کنند توزیع مراکز خدماتی را در محیط های شهری بهینه سازند و این توزیع،متناسب با توزیع جمعیت و با میزان تقاضا در نقاط مختلف شهر باشد.امروزه هم زمان با پیچیده تر شدن فضاهای شهری،کار برنامه ریزی نیز دشوارتر می شود.یکی از راه حل های اساسی برای حل این مشکل،استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis)،جهت غلبه براینگونه پیچیدگی ها است. سامانه اطلاعات جغرافیایی با برخورداری از انواع توابع تحلیلی،امکان تلفیق داده های مکانی و غیر مکانی و همچنین مدیریت و تحلیل توامان آنها را فراهم نموده است،که می تواند به عنوان ابزاری در دست برنامه ریزان شهری باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی چگونگی توزیع فضایی و مکان یابی خدمات شهری شهر نجف آباد می باشد. جهت رسیدن به این هدف،با استفاده ازسیستم اطلاعات جغرافیایی(gis) و به کمک مدل های تحلیل سلسله مراتبی(ahp) و مدل همپوشانی شاخص ها،به بررسی خدماتی همچون ایستگا ه های آتش نشانی، فضای سبز،جایگاه های سوخت ،مراکز بهداشتی-درمانی،پارکینگ های عمومی و پایانه های مسافربری پرداخته شده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر ترکیبی از روش های اسنادی، توصیفی و تحلیلی بوده که اطلاعات مورد نیاز آن از طریق مشاهدات میدانی،منابع کتابخانه-ای،سالنامه های آماری،مطالعه طرح های جامع و تفصیلی شهر نجف آباد،نقشه 1:5000 وضع موجود و تفصیلی این شهر بدست آمده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که خدمات بررسی شده دارای مکان گزینی بهینه نبوده و سرانه آنها پایین تر از حد استاندارد است و قدرت پاسخگویی به نیاز شهروندان را ندارند. واژگان کلیدی: تحلیل فضایی،خدمات شهری،سیستم اطلاعات جغرافیایی(gis) ، شهر نجف آباد ،مکان یابی.