کانی شناسی، ژئوشیمی و ژنز کانسار منگنز شهرستانک (استان قم)

معدن منگنز شهرستانک قم در 49 کیلومتری جنوب - جنوب غرب شهرستان قم در تشکیلات رسوبی آتشفشانی ائوسن فوقانی و در کمربند ماگمایی ارومیه - دختر قرار دارد. بر اساس مطالعات انجام شده سنگ های موجود در منطقه شامل بازالت، آندزیت، دیاباز، توف آهکی، لیتیک توف، میکرایت، کنگلومرا، ماسه سنگ و سنگ آهک می باشد که در این توالی چهار افق کانه دار شناسایی شد، که دو افق آن قابل معدن کاری ( افق 1و2) و دو افق دیگر فرعی (غیر اقتصادی) می باشد. سنگ درونگیر افق معدنی 1، توف آهکی با میان لایه های میکرایت و ژئومتری آن لایه ای و بافت آن لامینه، دانه پراکنده، پرکننده فضای خالی، دندریتی و جانشینی می باشد. کانی-شناسی این افق براونیت، هاوسمانیت، پیرولوسیت، مانگانیت و هماتیت است. سنگ درونگیر افق معدنی 2، لیتیک توف قرمز وژئومتری آن لایه ای و بافت آن دانه پراکنده، جانشینی و پرکننده فضای خالی می باشد. پاراژنز کانیایی آن براونیت، پیرولوسیت، هماتیت است. سنگ درونگیر افق فرعی 1و2 به ترتیب آهک و ماسه سنگ قرمز، و پاراژنز آنها شامل هماتیت، منگانیت، پیرولوسیت و بافت آن ها برشی، کلوفرم و سیمان دیاژنتیکی می باشد. مطالعات ژئوشیمیایی که جهت تشخیص منشاء ماده معدنی بر روی ترکیب کانسنگ منگنز انجام گرفته شامل مطالعه ی عناصر اصلی، عناصر فرعی و عناصر نادر خاکی می باشد. در مطالعه ژئوشیمی عناصر اصلی نسبت های mn/fe، si/al و na/mg نشان دهنده تشکیل کانسار بوسیله فرآیندهای هیدروترمال در یک محیط کم عمق می باشد. نمودارهای عناصر فرعی همگی بر محتوای پائین کانسنگ از عناصر همچون ni، co و cu دلالت دارند، که نماینگر قرار گیری کانسارهای مورد مطالعه در نمودار عناصر فرعی، در محدوده ی کانسارهای با منشاء هیدروترمال می-باشد. الگوی عناصر نادر خاکی در کانسار منگنز منطقه نیز شباهت بیش تری با الگوی عناصر نادر خاکی در کانسارهای با منشا هیدروترمال دارد. همچنین الگوی توزیع عناصر نادر خاکی در نمونه های کانسنگی و سنگ میزبان در کانسار شهرستانک شباهت زیادی به هم دارند که این خود می تواند منشاء مشترکی برای آن ها پیشنهاد نماید. با توجه به شواهد مذکور می توان ژنز کانسار را گرمابی- زیردریایی و سین ژنتیک دانست که می توان ترکیبی از فعالیت های بروندمی آتشفشانی و از طریق گسل های همزمان با رسوب گذاری را به عنوان منبع تاٌمین کننده منگنز و عناصر همراه، و پس روی دریا را به عنوان مکانیسمی برای ایجاد شرایط اکسیدی مورد نیاز برای نهشت کانسنگ دخیل دانست.