بررسی وضعیت نشر، توزیع و فروش کتاب در شهر مشهد، در فاصله سال های 1380 تا 1390

بررسی وضعیت نشر کتاب، عامل مهمی در شناخت کاستی ها و توانمندی های حوزه نشر و ارائه راهکاری مناسب برای سیاست گذاری های آینده است، سیاستی که بایستی همه عناصر تأثیرگذار بر نشر را دربرگیرد و میان آنها رابطه ای منطقی برقرار سازد. پژوهش حاضر، یک تحقیق توصیفی پیمایشی است که وضعیت نشر، توزیع و فروش کتاب در شهر مشهد را طی سال های 1380 تا 1390، بررسی نموده و از آنجا که برون داده آن در سیاست گذاری های آینده صنعت نشر می تواند مورد استفاده قرار بگیرد، تحقیق حاضر از نوع کاربردی است. جامعه آماری شامل کلیه ناشران فعال و کتاب فروشان سطح شهر مشهد است. ابزار اصلی گردآوری اطلاعات پرسش نامه محقق ساخته برای دو گروه ناشران و کتاب فروشان بوده که پس از تأیید روایی آنها از طریق کسب نظر برخی از صاحب نظران حوزه کتاب و نشر، و بررسی پایایی آنها طبق آماره آلفای کرونباخ به صورت حضوری بین جامعه آماری توزیع گردیدند. یافته های پژوهش نشان می دهد که سهم عناوین شهر مشهد از کل کشور طی سال های 1380 تا 1390، 82/4 درصد و سهم شمارگان(تیراژ) کتاب شهر مشهد از کل کشور طی دهه گذشته 91/6 درصد است؛ همچنین بین نرخ رشد شمارگان کتاب مشهد با کل کشور در هر سال ارتباط معناداری وجود دارد. این در حالی است که بیش از نیمی از ناشران مشهد طی دهه گذشته کمتر از 50 عنوان کتاب منتشر نموده و تیراژ متوسط بیشتر ناشران مشهد از بازه 2000 تا 3000 نسخه تبعیت می کند. ناشران و کتاب فروشان مشهد بیشتر به صورت عمومی فعالیت می کنند و از نظر فعالیت موضوعی ادبیات، دین، کودک و نوجوان و علوم عملی به ترتیب بیشترین فراوانی تولید کتاب را داشته اند و زبان، کلیات و هنر کمترین نرخ تولید را به خود اختصاص داده اند. کتاب فروشان موضوع و محتوای کتاب را مهم ترین عامل در انتخاب و خرید کتاب برای فروشگاه خود دانسته و قیمت و محتوای کتاب را تأثیرگذارترین عوامل در خرید کتاب از سوی مخاطب می دانند. با تمام این اوصاف بیشتر ناشران و کتاب فروشان شهر مشهد از فعالیت کاری خود رضایت نسبی داشته هر دو گروه درصدد گسترش زمینه های فعالیت خود در آینده هستند. در پایان برگزاری جلساتی برای هماهنگی بین کلیه فعالان حوزه نشر، هماهنگی و هم سویی در برنامه های تعاونی ناشران خراسان واتحادیه کتاب، ایجاد یک بانک اطلاعاتی روزآمد، سوق پیدا کردن ناشران و کتاب فروشان به سمت فعالیت تخصصی، تبدیل شدن ناشران خرده پا و کوچک به یک یا چند موسسه انتشاراتی بزرگ، رو آوردن ناشران به یک سیاست و برنامه ریزی مدون، ایجاد مراکز توزیع کتاب، هموار کردن شرایط تبلیغ و معرفی کتاب برای ناشران و مهم تر از همه نگاه کردن به نشر به عنوان یک صنعت فرهنگی می تواند در راستای بهبود وضعیت نشر کتاب در شهر مشهد کارآمد باشد.