بررسی امکان استفاده بهینه از سیلاب ها به روش آبیاری سیلابی (مطالعه موردی: برخی از سرشاخه های فرعی زنجانرود)

کشورمان با اقلیم خشک تا نیمه خشک دچار کمبود بارش بوده وعدم توزیع زمانی و مکانی بارش نیز بر آن حکمفرماست. در چهل ساله اخیر بر اثر بروز پدیده تغییر اقلیم و ناهنجاری های اقلیمی، علیرغم کم تر شدن مقدار نزولات جوی، معضلاتی نیز در رژیم بارش و تغییر شکل نزولات جوی از حالت برف به باران ایجاد شده است. در این میان علیرغم محدودیت های برشمرده فوق، در مناطق خشک و نیمه خشک سیلاب های فراوانی به وقوع می پیوندد که هر ساله از دسترس خارج شده و در مناطق پایاب حوضه ها مسائلی همچون تخریب و فرسایش را نیز در پی خواهد داشت. در این مناطق بعلت عدم مدیریت صحیح منابع طبیعی تجدید شونده، نه تنها بهره برداری بهینه از منابع آبی صورت نگرفته بلکه این عامل حیات بخش به صورت یک بلیه طبیعی درآمده و سالیانه سبب خسارات مالی و جانی فراوانی می گردد، در حالی که می توان با اتخاذ راهبردهای کارآمد و با صرف هزینه های پایین برای دستیابی به اهداف چند منظوره از این سیلاب ها استفاده نمود. روش های متعددی جهت کنترل و استفاده از سیلاب ها وجود دارد. در این پژوهش سعی گردیده به بررسی امکان استفاده از سیلاب ها برای آبیاری سیلابی در حوضه آبریز زنجانرود و برخی از سرشاخه های فرعی آن شامل مهتر، رامین و سهرین پرداخته شود. ابتدا وضعیت توپوگرافی، خاکشناسی، هواشناسی، قابلیت اراضی و پوشش گیاهی این حوضه ها بررسی شده و پس از تهیه آمار و اطلاعات مربوط به بارندگی و سیل و همچنین تهیه نقشه های مربوطه، خصوصیات فیزیوگرافی و میزان نفوذپذیری هر منطقه مورد بررسی قرار گرفت. سپس مکان یابی اراضی مناسب جهت آبیاری سیلابی با استفاده از نرم افزار arcgis و با استفاده از فرآیند سلسله مراتبی (ahp) انجام پذیرفت. همچنین مطالعات مربوط به طراحی سامانه های پخش سیلاب شامل برآورد پیک سیلاب با دوره بازگشت های مختلف با استفاده از روش scs و با استفاده از نرم افزار hec-hms، انجام گرفته و متعاقب آن حجم سیلاب قابل استحصال از هر حوضه محاسبه گردید. برای برآورد بار رسوبی در محل ایستگاه های هیدرومتری از روش دبی کلاسه استفاده شد. نتایج حاصل از بررسی ها نشان داد که حوضه آبریز زنجانرود و سرشاخه های مربوطه از پتانسیل سیل خیزی بالایی برخوردار بوده و هر ساله حجم وسیعی از رواناب در این منطقه از دسترس خارج می-شود. در این تحقیق در حوضه آبریز زنجانرود مناطق مناسب برای آبیاری سیلابی حدوداً 291744 هکتار تخمین زده شد که می توان حجمی حدود 1409846 مترمکعب سیلاب را در این مناطق با اولویت بندی پخش نمود. کلمات کلیدی: آبیاری سیلابی، حوضه آبریز زنجانرود، سیلاب، arcgis