بررسی مقایسه ای متابولیت های ثانویه ضد سرطان در کشت کالوس و کشت سلول سدابی بیابانی (haplophyllum robustum)

جنس هاپلوفیلوم از تیره سدابیان (rutaceae) با حدود 70 گونه شامل گیاهانی علفی پایا، با بویی نافذ، از مناطق مدیترانه ای تا غرب سیبری انتشار دارد. این جنس در آسیای مرکزی انتشار فراوان داشته و بطور معمول از گذشته های دور توسط جوامع موجود در این مناطق مورد استفاده دارویی قرار می گرفته است. در قدیمی ترین منابع علمی نظیر قانون ابوعلی سینا، از کاربرد گونه های مختلف سداب برای درمان بیماری-های مختلف نام برده شده است. در ایران تعداد 30 گونه از این جنس یافت می شود که 14 گونه انحصاری ایران هستند. مطالعات صورت گرفته بر روی گونه های این جنس در ازبکستان، وجود لیگنان ها، کومارین ها، فلاونوئیدها و چند گروه از آلکالوئیدها شامل کوئینولن ها، فوروکوئینولین ها، دی-هیدروفوروکوئینولین ها، تتراهیدروفوروکوئینولین ها و پیرانوکوئینولن ها را نشان داده است. تولید این ترکیبات ثانویه با استفاده از کشت کالوس از موضوعات مورد توجه بسیاری از محققین این زمینه می باشد. در این پژوهش قطعات جداکشت برگ، ساقه و ریشه حاصل از گیاهچه های بدست آمده از کشت بذر سدابی بیابانی در شرایط درون شیشه ای، جهت القاء کالوس در محیط کشت بهینه b5 حاوی هورمون های kin، iaa و naa به ترتیب با غلظت های 2/0، 5/0 و 5/0 میلی گرم در لیتر قرار داده شدند. در این محیط کشت، %100 قطعات جداکشت، کالوس تولید نمودند. کالوس های حاصل برای تهیه کشت تعلیقی سلولی به محیط کشت مایع با همان نسبت های هورمونی منتقل و پس از چندین مرحله پاساژ جهت ایجاد ثبات و یکنواختی، برای رسم منحنی رشد مورد استفاده قرار گرفته و کالوس ها و رده های سلولی بدست آمده از کالوس های حاصل از بافت های مختلف برگ، ساقه و ریشه از نظر محتویات آلکالوئید، فنل و فلاونوئید تام بررسی و مقایسه شدند و این مقادیر بطور معنی داری در کشت تعلیقی رده های سلولی افزایش یافت. همچنین به منظور بررسی فعالیت زیستی، عصاره متانولی بخش های هوایی گیاه تهیه و سپس از این عصاره چهار بخش دی اتیل اتری، دی کلرومتانی، بوتانولی و آبی استخراج گردید و تأثیر سمیت سلولی این ترکیبات علیه چهار رده سلولی سرطانی hela، raji، 1321 n1 وlncap مورد بررسی قرار گرفت که عصاره دی اتیل اتری بیشترین اثر سمیت سلولی را علیه رده های سلول های سرطانی (ic50=90.3 µg/ml) hela و (ic50=96.3 µg/ml)lncap ، نشان داد. بر این اساس با توجه به اهمیت گسترده آلکالوئیدها به عنوان یکی از اجزاء تشکیل دهنده فعال و دارویی موجود در گیاهان جنس هاپلوفیلوم، این عصاره برای بررسی بیشتر آلکالوئیدهای آن مورد مطالعه قرار گرفت. به این صورت که ابتدا خالص سازی این عصاره از طریق کروماتوگرافی ستونی ، tlc و hplc انجام شد و سپس برای شناسایی یکی از ترکیبات خالص شده از عصاره دی اتیل اتری ،از روش شناسایی lc-ms و روش طیف سنجی (13c- nmr, 1h- nmr) با هدف تعیین ساختار مولکولی آن استفاده شد. همچنین به منظور بررسی فعالیت زیستی، سمیت سلولی این ترکیب خالص شده علیه رده های سلولی سرطانیlncap (ic50=120.4 µg/ml) و1321 n1 (ic50=46.7µg/ml) اندازه گیری شد.