بررسی بازدهی نسبت به مقیاس در مرغداری‎های گوشتی و تعیین عوامل موثر بر آن در استان گلستان: مطالعه موردی شهرستان گنبد کاووس

در این پژوهش کارایی فنی، مقیاس و اقتصادی برای واحدهای مرغداری جامعه آماری مورد بررسی و محاسبه قرار گرفت. بررسی نتایج برای فرضیه اول بیانگر آن است که، همه واحدهای مرغداری شهرستان گنبد دارای کارایی اقتصادی نمی‏باشند و این فرضیه پذیرفته نمی‏شود. همچنین فاصله هر یک از واحدها از وضعیت بهینه مشخص شد. نتایج نشان می‏دهد 83/45 درصد از واحدها کارایی اقتصادی بیش از 1 دارند و سایر واحدهایی که فاقد کارایی اقتصادی هستند، لازم است رسیدن به مرز کارایی اقتصادی را در صدر امور قرار دهند، به طوری که بایستی نهاده‏ها را با هزینه کمتری تهیه کرده و مصرف نمایند، تا از این جهت نیز به کارایی لازم برسند. در ادامه نتایج نشان می‏دهد تحت شرایط بازدهی ثابت نسبت به مقیاس تقریبا 21 درصد از واحدها دارای کارایی فنی کامل هستند. همچنین برآورد کارایی فنی تحت شرایط بازده متغیر نسبت به مقیاس نشان می‏دهد که 5/37 درصد از واحدها بطور کامل کارا هستند. این دو نتیجه دلیلی بر رد فرضیه دوم است مبنی بر اینکه همه‏ی مرغداری‏های گنبد کارایی فنی کامل ندارند. نتایج گویای آن است که واحدهایی که کارایی فنی کامل دارند از نهاده‏ها در سطح بهینه استفاده می‏کنند اما سایر واحدها می‏بایست با مدیریت قوی‏تر در استفاده مناسب و بهینه از منابع و نهاده‏ها صرفه‏جویی‏های لازم را به عمل‏ آورند تا از لحاظ فنی نیز در مرز کارا قرار گیرند. با در نظر گرفتن اختلاف مقادیر کارایی فنی در دو روش بازدهی ثابت و بازدهی متغیر نسبت به مقیاس، می‏توان از تقسیم مقادیر کارایی فنی با بازدهی ثابت بر مقادیر کارایی فنی با بازدهی متغیر نسبت به مقیاس، کارایی مقیاس را محاسبه نمود. نتایج کارایی مقیاس نیز نشان می‏دهد تنها 24 درصد از واحدها بطور کاملاً کارا هستند. همچنین ملاحظه گردید 75/68 درصد از واحدها دارای بازدهی نسبت به مقیاس افزایشی هستند. بنابراین در این واحدها افزایش مقیاس تولید توصیه می‏گردد، و 29/7 درصد از واحدها دارای بازده کاهنده نسبت به مقیاس هستند که توصیه به کاهش مقیاس این واحدها می‏شود. بررسی عوامل موثر بر کارایی فنی نشان می‏دهد که سن مالک، تحصیلات و سابقه مرغداری و بیمه مرغ تاثیر مثبت و معنی‏دار بر کارایی فنی دارد و افزایش هر یک از این عوامل موجب افزایش کارایی فنی واحدها می‏شود. از طرفی متغیرهای فاصله مرغداری از شهر و هزینه سوخت رابطه منفی و معنی‏دار با کارایی فنی داشته و افزایش هر کدام از اینها موجب کاهش کارایی فنی می‏شود. از بین عوامل موثر بر کارایی مقیاس نیز سن، تحصیلات و سابقه مدیر، مطالعه نشریه تخصصی توسط مدیر و بیمه مرغ رابطه مثبت و معنی‏دار با کارایی مقیاس داشته و افزایش هر کدام از این متغیرها منجر به افزایش کارایی مقیاس می‏شود. ولی متغیرهای فاصله مرغداری از شهر و هزینه سوخت تاثیر منفی و معنی‏دار بر کارایی مقیاس دارد. بررسی کارایی فنی واحدهای مرغداری بعد از هدفمند شدن یارانه‏ها نشان می‏دهد که بنگاه‏های بزرگ‏تر در استفاده از منابع موجود به منظور دستیابی به حداکثر تولید بهینه‏تر عمل می‏کنند. این نتیجه نیز با فرضیه سوم پژوهش تطابق دارد. بررسی میزان جوجه‏ریزی واحدهای مرغداری در سال‏های اخیر نشان می‏دهد بعد از هدفمند شدن یارانه‏ها با وجود افزایش در تعداد واحدهای مرغداری، میزان جوجه‏ریزی به مرغداری در این شهرستان افزایش چندانی نداشته است. همچنین مشاهده شد بعد از هدفمند شدن یارانه‏ها، به دلیل عدم ثبات قیمت نهاده‏ها و مشکلات موجود در تهیه آنها (بخصوص سوخت) و عدم اطمینان به بازار عرضه و تقاضا، منجر به نارضایتی اکثر مرغداران از اجرای این سیاست شده است.