طراحی مدل کمینه سازی عدم اطمینان بر اساس معیارهای کیفیت داده های حسابداری

علی رغم آن که ادبیات مربوط به کیفیت داده های حسابداری (کیفیت) در ابعاد مختلف، پیشرفت های چشم گیری داشته است، با این وجود، کندوکاو در پژوهش های کیفیت حتی در مجلات برتر حسابداری جهان، مشکلات پایه ای را از جمله این که توان معیارهای کیفیت در اندازه گیری کیفیت با تردید مواجه است، برجسته می نماید. شواهد تحقیق حاضر، نشان می دهد که نبود تعریف مناسب برای کیفیت و نیز عدم تمرکز کافی بر مفاهیم کیفیت ریشه مشکلات مزبور می-باشد. مطابق با دیدگاه اطلاعاتی، کارکرد اصلی حسابداری ارایه اطلاعات و در نتیجه کاهش عدم اطمینان است. بنابراین آن چه میزان کیفیت داده های حسابداری را تعیین می کند، توان داده های حسابداری در کاهش عدم اطمینان می باشد. عدم اطمینان در حسابداری مفهوم بسیار مهمی است چرا که اولا عدم اطمینان مشکل ذاتی همه تصمیم گیری هاست و ثانیا اصل بنیادی و نیاز اصلی جستجوی اطلاعات، وجود عدم اطمینان می باشد و محققان معتقدند نیاز به اطلاعات ناشی از تصور وجود عدم اطمینان می باشد. هدف این تحقیق آن است که با بهره گیری از معیارهای کیفیت داده های حسابداری، نحوه رسیدن به کمترین میزان عدم اطمینان مدل سازی گردد. پژوهش حاضر ابتدا با استفاده از تحلیل قیاسی- مفهومی و از طریق یک پژوهش کتابخانه ای، به تحلیل، دسته بندی و نقد ادبیات کیفیت به صورت عمومی، و همچنین نقد دو تئوری پیش رو در حوزه کیفیت – تئوری فرانسیز و همکاران (2006) و تئوری دیچاو و همکاران (2010)- به صورت خاص؛ می پردازد و بر اساس اصول برآمده از این نقدها به طراحی نظریه اطلاعات – عدم اطمینان محور جهت ارایه تعریف نوین و مفهومی از کیفیت می پردازد. سپس با استفاده از تحلیل تجربی و با بهره گیری از اطلاعات مالی سال های 1380 تا 1389 شرکت های پذیرفته شده در بورس و اوراق بهادار، در مرحله اول به بررسی چگونگی ارتباط 14 مورد از معیارهای کیفیت با یکدیگر می پردازد و آن ها را با عدم اطمینان به عنوان یک سنجه واحد، مورد آزمون قرار می دهد. در مرحله دوم با استفاده از روش شناسی درخت تصمیم فازی، چگونگی موازنه معیارهای کیفیت و ترکیبی از معیارهای کیفیت که می تواند به کمینه سازی عدم اطمینان منتهی گردد، شناسایی می نماید. در این تحقیق برای اندازه گیری عدم اطمینان از تجمیع دو معیار اختلاف بین قیمت های عرضه و تقاضا و نیز حجم معاملات تعدیل شده سهام (در فاصله زمانی یک روز قبل و بعد از انتشار صورت های مالی) استفاده شده است. یافته های حاصل از مرحله اول، نشان می دهد اولا بین بسیاری از معیارهای مرسوم کیفیت، ارتباط معنی داری وجود دارد و این ارتباطات در برخی از موارد معکوس می باشد، ثانیا برخی از معیارها، سبب کاهش عدم اطمینان می گردد و ثالثا بُعد معیارهای کیفیت قابل کاهش است. یافته های حاصل از مرحله دوم، سه مسیر تعاملی بین معیارهای کیفیت، جهت کمینه سازی عدم اطمینان را نشان می دهد. در مسیر 1، چنانچه نوسان سود عملیاتی متوسط یا بالا باشد، قرینه نوسان خطای برازش جریان های نقدی عملیاتی بر اقلام تعهدی بالا باشد، قرینه نوسان برازش سود دوره جاری بر دوره بعد بالا باشد، قرینه قدر مطلق کل اقلام تعهدی بالا باشد، آنگاه عدم اطمینان کم خواهد بود. در مسیر 2، چنانچه نوسان سود عملیاتی متوسط یا بالا باشد، قرینه نوسان خطای برازش جریان های نقدی عملیاتی بر اقلام تعهدی بالا باشد، قرینه نوسان برازش سود دوره جاری بر دوره بعد متوسط باشد، قرینه اقلام تعهدی غیرنرمال بالا باشد، قرینه خطای برازش حساب های دریافتنی بر درآمد بالا باشد، قرینه فاصله انتشار صورت های مالی از تاریخ ترازنامه متوسط یا بالا باشد، آنگاه عدم اطمینان کم خواهد بود. در مسیر 3، چنانچه نوسان سود عملیاتی متوسط یا بالا باشد، قرینه نوسان خطای برازش جریان های نقدی عملیاتی بر اقلام تعهدی بالا باشد، قرینه نوسان برازش سود دوره جاری بر دوره بعد متوسط باشد، قرینه اقلام تعهدی غیرنرمال متوسط باشد، قرینه قدر مطلق تعدیلات سنواتی بالا باشد، قرینه خطای برازش حساب های دریافتنی متوسط باشد، آنگاه عدم اطمینان کم خواهد بود.