تغییرپذیری بارش فصلی و کاربرد آن در کشت کلزا (مطالعه موردی: جلگ? خزر)

چکیده این مطالعه با هدف بررسی تغییرپذیری بارش فصلی و مشخص نمودن کاربرد آن در تاریخ شروع کشت کلزا در ایستگاه های منتخب جلگ? خزر طی دور? آماری 47 ساله (2007-1961) انجام شده است. بارش فصلی در این تحقیق، معادل دور? بارش اصلی ایستگاه ها در نظر گرفته شده است. در ابتدا تغییرپذیری بارش برای یک دور? 9 ماهه (از سپتامبر تا می) بررسی شد. به منظور دستیابی به این هدف، با بهره گیری از نرم افزار instat مقادیر درصد تجمعی میانگین بارش در دوره های پنج روزه (pentads) برای ایستگاه های منطقه محاسبه گردید. سپس بر اساس دو معیار 10 و 90 درصد بارش تجمعی کل سال در هر ایستگاه، به ترتیب تاریخ های آغاز و خاتمه دور? بارش در آن ایستگاه مشخص گردید. در مرحل? بعد برای بررسی تغییرپذیری بارش ها، از دو شاخص آنومالی بارش (rai) و انحراف تجمعی میانگین استفاده شد. در نهایت، برای تعیین تاریخ مناسب آغاز کشت کلزا در ایستگاه ها، عملکرد کلزا در تاریخ های مختلف پیشنهادی با در نظر گرفتن تاریخ های دوره های پنج روزه (pentads) با استفاده از مدل cropsyst برآورد گردید. داده های اقلیمی بارش بر حسب میلیمتر، دمای حداکثر بر حسب درج? سانتیگراد، دمای حداقل بر حسب درج? سانتیگراد، تابش خورشیدی بر حسب mj/m2/day ، رطوبت نسبی حداکثر بر حسب درصد، رطوبت نسبی حداقل بر حسب درصد و سرعت باد بر حسب متر بر ثانیه در روز در برآورد عملکرد کلزا استفاده شد و بر مبنای بهترین عملکرد، مناسب ترین تاریخ شروع کشت در هر ایستگاه مشخص گردید. نتایج تحقیق نشان داد که با وجود اینکه میانگین تاریخ های آغاز و خاتمه در ایستگاه های منتخب اختلاف زیادی ندارند، اما در هر یک از ایستگاه ها و همچنین ایستگاه ها در مقایسه با یکدیگر، تغییرات بین سالان? زیادی وجود دارد که این نوسان در تاریخ های خاتمه بیشتر از تاریخ های آغاز است. نتایج شاخص آنومالی بارش (rai) و شاخص انحراف تجمعی میانگین نشان داد که بارش های فصلی و سالانه در ایستگاه های جلگ? خزر اختلاف قابل توجهی با هم دارند. مناسب ترین تاریخ های کشت کلزا از 30 اُکتبر (10 آبان) در ایستگاه گرگان تا 20 نوامبر (30 آبان) در ایستگاه های رامسر و بندر انزلی متغیر است. واژگان کلیدی: تغییرپذیری بارش، آغاز دور? بارش، خاتم? دور? بارش، شاخص rai، کشت کلزا، جلگ? خزر