تاثیر رژیم های آبیاری بر عملکرد کمی وکیفی دو رقم ارزن علوفه ای در شرایط آب و هوایی اهواز

آزمایش حاضر به منظور بررسی تغییرات فیزیولوژیکی دو رقم ارزن علوفه ای تحت تنش خشکی و همچنین تعیین بهترین روش جهت انتخاب رقم حساس و متحمل، طی دو آزمایش در سال زراعی 1390-1389 در آزمایشگاه و مزرعه شماره دو گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز به اجرا در آمد. به منظور بررسی واکنش گیاه ارزن به تنش خشکی ناشی از پلی اتیلن گلایکول در مرحله جوانه زنی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی متعادل با چهار تکرار انجام شد. در این آزمایش دو عامل شامل رقم ارزن علوفه ای (نوتریفید و پیشاهنگ) و سطوح خشکی با استفاده از پلی اتیلن گلایکول 6000 (پتانسیل های0، 2-، 4- ، 6- و 8- بار) در نظر گرفته شد. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که تنش خشکی تاثیر معنی دار بر درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه، طول ریشه چه، وزن خشک ساقه چه و همچنین وزن خشک ریشه چه داشت. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که با افزایش شدت تنش خشکی کلیه صفات فوق کاهش یافتند. علی رغم اینکه ارزن نوتریفید درصد جوانه زنی کمتری نسبت به ارزن پیشاهنگ داشت اما از وزن خشک ریشه چه و ساقه چه بیشتری برخوردار بود. با توجه به نتایج همبستگی صفات درصد و سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه و طول ریشه چه همبستگی معنی دار با وزن خشک ریشه چه و ساقه چه نشان دادند. همچنین افزایش وزن خشک ریشه چه سبب افزایش معنی دار وزن خشک ساقه چه شد (**91/0r=). در آزمایشی دیگر به منظور بررسی اثر تنش خشکی روی برخی ویژگی های فیزیولوژیکی دو رقم ارزن علوفه ای، به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی شماره دو دانشگاه شهید چمران اهواز در سال زراعی 90-89 انجام شد. در این آزمایش دو عامل شامل دو رقم ارزن علوفه ای (نوتریفید و پیشاهنگ) و رژیم های آبیاری در چهار سطح (تأمین 100% تبخیر از تشتک به عنوان شاهد، 75% تبخیر از تشتک ، 50% تبخیر از تشتک ، 25% تبخیر از تشتک) در نظر گرفته شد. سطوح تیمار آبیاری براساس روش تشتک تبخیر کلاس a تعیین شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر سطوح تنش بر تمامی صفات مورد بررسی معنی دار بود. بیشترین عملکرد ماده خشک در رقم نوتریفید در سطح تأمین 100 درصد تبخیر از تشتک و کمترین عملکرد ماده خشک در رقم پیشاهنگ در تیمار تأمین 25 درصد تبخیر از تشت بدست آمد. میزان پرولین در هر دو رقم طی تنش همواره بیشتر از شاهد بود و با افزایش سطح خشکی میزان پرولین افزایش یافت. بیشترین میزان پرولین در رقم نوتریفید در سطح تأمین 25درصد تبخیر از تشت و کمترین میزان پرولین در رقم نوتریفید در تیمار شاهد بدست آمد. میزان نفوذپذیری نسبی غشاء در هر دو رقم طی تنش، همواره بیشتر از شاهد بود و با افزایش تنش خشکی میزان نفوذپذیری نسبی غشاء افزایش یافت. بیشترین میزان نفوذپذیری نسبی غشا در رقم پیشاهنگ در سطح تأمین 25 درصد تبخیر از تشت و کمترین میزان نفوذپذیری نسبی غشاء در رقم نوتریفید در تیمار شاهد بدست آمد. و با افزایش سطح تنش محتوای نسبی آب برگ، عملکرد ماده خشک، پتانسیل اسمزی، هدایت روزنه ای، حداکثر عملکرد کوآنتومی فتوسیستم دو، خاموشی فتوشیمیایی، عملکرد کوآنتومی فتوسیستم دو، تعداد پنجه و فیبر کاهش یافتند. با افزایش تنش خشکی درصد پروتئین و کارایی مصرف آب افزایش یافتند. همچنین با افزایش تنش خشکی میزان پروتئین، خاکستر و کلسیم افزایش معنی دار را نشان دادند. عملکرد ماده خشک همبستگی مثبت و معنی دار با هدایت روزنه ای، محتوای نسبی آب برگ، عدد spad، عملکرد کوآنتومی فتوسیستم دو، حداکثر عملکرد کوآنتومی فتوسیستم دو، تعداد پنجه و منیزیم داشت. نتایج شاخص حساسیت به تنش نشان داد علی رغم اینکه در تأمین 50% تبخیر از تشتک تبخیر رقم نوتریفید نیمه متحمل و رقم پیشاهنگ حساس بود ولی با افزایش شدت خشکی رقم پیشاهنگ از نیمه حساس به نیمه متحمل تبدیل شد در حالی که رقم نوتریفید نیمه حساس به تنش ارزیابی شد. لازم به ذکر است ارزن نوتریفید نسبت به پیشاهنگ هم در شرایط نرمال و هم در شرایط تنش از کارایی مصرف آب بهتری برخوردار بود و به نظر می رسد می توان از این واریته در مناطقی که با محدودیت آب آبیاری مواجهمی باشند برای تولید علوفه مناسب بهره جست.