قاعده فلسفی الواحد و کاربرد آن در حل برخی مسائل کلامی

قاعده ی الواحد به عنوان یکی از مهم ترین قواعد فلسفی در فلسفه ی اسلامی همواره مورد توجه و بحث بوده و از موارد اختلافی میان فلاسفه و متکلمین است . زیرا از طرفی می تواند بسیاری از مسائل کلامی به ویژه ، آفرینش جهان کثیر از خالق واحد و بسیط را تبیین کند و از طرف دیگر به وحدت ذات واجب تعالی و بساطت وجودی او تأکید ورزد . در تقریر مشایی از قاعده ی الواحد ، از عقول عشره و افلاک تسعه استفاده می گردد ، ولی اشکالات متکلمین بر آن تقریر جایگاه آن را نقض می کند ، به طوری که تقریر مشایی به ایرادات وارده پاسخ محکم ندارد . در حالی که با عنایت به تقریری که از ملاصدرا ارائه شده ، این قاعده معقول تر و مقبول تر می گردد ، برای اتقان نظریه ی ملاصدرا در باب قاعده ی الواحد از اصول و مبانی فلسفه ی او به ویژه ، اصالت وجود ، وحدت تشکیکی وجود ، نظریه ی وحدت در عین کثرت ، و کثرت در عین وحدت و فاعلیت بالتجلی استفاده کرده ایم ، و با تبیین این اصول ، مبانی قابل قبولی برای این قاعده مطرح می شود . به نحوی که هم شبهات متکلمین بر آن وارد نمی شود و هم می توان خالقیت الهی ، علم الهی ، نظام احسن ، توکل ، دعا و معجزات را به عنوان مسائل مهم کلامی تبیین عقلانی کرد . زیرا بر اساس ، اصالت وجود نیازی به واسطه هایی مانند عقول و افلاک نیست و وجود خالق و مخلوق در عین وحدت در وجود ، کثرت در مراتب دارند و رابطه ی معلول با علت ، رابطه ی وجود رابط با مستقل است .