بررسی اثرات آلودگی سرب ناشی از تردد وسایل نقلیه و برخی فعالیت های صنعتی بر خاک حاشیه جاده پارک ملی و پناهگاه حیات وحش قمیشلو

پناهگاه حیات وحش قمیشلو در غرب اصفهان به عنوان قلب تنفسی منطقه، یکی از مهمترین مناطق حفاظت شده اصفهان است. این منطقه توسط چهار جاده اصلی احاطه شده است، آزادراه سپاهان در شرق منطقه و جاده نجف آباد تیران در جنوب منطقه به عنوان محورهای پر ترافیک و جاده دهق علویجه در غرب و جاده شهرک صنعتی در شمال منطقه جزو محورهای کم ترافیک است. مجموعه نفتی در شرق منطقه، وجود کارخانه های متعدد شن شویی، شهرک صنعتی شمال منطقه، شهرک علویجه در شمال غرب و مزارع شخصی این منطقه را همه جانبه تحت فشار قرار داده است. در مطالعه حاضر از چهار جاده اصلی 84 نمونه خاک و غبار، از اطراف پالایشگاه 25 نمونه خاک، 18 نمونه سرگین و سه نمونه پشم از منطقه جمع آوری شد. پنج فلز سنگین سرب، روی، کروم، نیکل و کادمیم موجود در نمونه ها با روش ایزو 11466 استخراج گردید سپس با دستگاه جذب اتمی قرائت شد. با چهار شاخص آلودگی نمونه های خاک و غبار دسته بندی شد. از لحاظ شاخص igeo خاک از نظر آلودگی در طبقه غیر آلوده تا آلودگی متوسط قرار دارد شاخص pi خاک و غبار منطقه را در وضعیت متوسط آلودگی قرار می دهد ولی آلودگی غبار جاده به سرب و روی از همه بیشتر و به ترتیب (15/15، 14/13) میلی گرم برکیلوگرم است. دو شاخص تجمعی دیگر یعنی ipi و mcd غبار را در طبقه آلودگی زیاد قرار می دهد و ipi خاک را آلودگی متوسط و شاخص mcdبیشتر نمونه های خاک را با آلودگی کم نشان می دهد. در پالایشگاه انطباق دو شاخص تجمعی آلودگی ipi و درجه آلایندگی mcd نشان از انطباق این دو شاخص در کلاس های متوسط و زیاد در محدوده مورد مطالعه دارد. با تغییر مختصر در مرزبندی شاخص ipi در محدوده کم از یک به دو این دو شاخص دارای تشابه زیادی در کلاس بندی آلودگی خواهند شد. با توجه به دامنه غلظت آلاینده ها و مقایسه آن با حدود مجاز مشخص می نماید کلاس آلودگی در خاک اطراف پالایشگاه بیشتر با شاخص igeo هماهنگ است. در نمونه های پشم روش اول (روش ایزو) میزان عناصر را بیشتر از روش دوم (نقل از پورجعفر و بدیعی) گزارش کرده است، همچنین روش ایزو می تواند به عنوان یک روش استخراج فلزات در نمونه های حیات وحش در نظر گرفته شود. در نمونه های سرگین به ترتیب مقدار روی از بقیه عناصر بیشتر و بعد کروم، نیکل، سرب و کادمیم است. با توجه به اهمیت پناهگاه حیات وحش قمیشلو، توصیه می شود تا بار ترافیک در جاده های منطقه قمیشلو کاهش یابد و همچنین صنایع مستقر در اطراف یا داخل منطقه ضوابط زیست محیطی را رعایت نموده تا بدین ترتیب از آلودگی سرب و سایر فلزات سنگین کاسته شده و این زیست بوم ارزشمند حفظ گردد.