بررسی عوامل اقتصادی- اجتماعی مرتبط با بهداشت روان زنان شاغل در بیمارستان های شهر بندرعباس

-1- بیان مساله سه واژه ی« بهداشت روانی» و«سلامت روانی» و « بهزیستی روانی »گر چه دارای معانی متفاوتی هستند، ولی در مواردی به جای یکدیگر به کار می روند (هرشن سن و پاور ، 1988). شادابی، نشاط و احساس خوشبختی، یکی از موهبت های الهی است که درسایه تندرستی و سلامت روانی به انسان ها اعطا شده است؛ علاوه بر آن، سلامت روانی یکی از مهم ترین عوامل موثر در ارتقا و تکامل انسان ها محسوب می شود (چو ، 2010: 371). سلامتی و رفاه در گسترده ترین معنی آن، پدیده ای است که مورد علاقه و توجه انسان ها، گروه های اجتماعی و جوامع بشری می-باشد. سلامتی در گفتمان های متنوعی توصیف و تبیین شده است که این گفتمان ها به طور اجتماعی ساخت یافته اند. اگر چه مفاهیم سلامتی، ذهن، و بدن طی مکان ها و زمان های مختلف، متفاوت بوده اند، اما برای تمامی فرهنگ ها و جوامع، نقش اساسی در تجارب زندگی انسان ها بازی کرده اند (مارکس و همکاران، 2000: 3). از سوی دیگر، سلامت روانی از مباحث اساسی در حیطه ی علوم اجتماعی و روان شناسی است که توجه بسیاری از نهادهای بین المللی، از جمله سازمان بهداشت جهانی را به خود معطوف ساخته است. هم چنین موضوعی اساسی است که نظر روان شناسان، جامعه شناسان، انسان شناسان، جمعیت شناسان و بسیاری از صاحب نظران دانش های گوناگون به خود معطوف ساخته است (عنایت و آقاپور، 1389: 29). جامعه شناسان بر این باورند که سلامتی و بیماری روانی، صرفا واقعیاتی زیست شناختی و یا روان شناختی نیستند، بلکه به طور هم زمان، دارای ابعاد و ماهیت اجتماعی نیز می باشند. عوامل اجتماعی، همان گونه که می توانند نقش مهمی درایجاد، حفظ و ارتقاء سلامتی ایفا نمایند؛ در بروز، شیوع و تداوم بیماری نیز دارای سهمی اساسی اند، به عبارت دیگر، اگرچه تردیدی نیست که افراد در میزان آسیب-پذیری نسبت به بیماری های روانی با یکدیگر تفاوت های زیستی و فردی دارند، اما مسئله این است که میزان این تفاوت ها تحت تأثیر موقعیت اجتماعی و حتی مهم تر از آن، برداشتی که افراد از آن موقعیت دارند به مراتب بیش تر می شود (کوکرین ، 1376: 22). بهداشت و سلامت روانی یکی از نیازهای اجتماعی است، چرا که عملکرد مطلوب یک جامعه مستلزم برخورداری از افرادی است که از نظر سلامت و بهداشت روانی در وضعیت مطلوبی قرار داشته باشند (موحد ابطحی، 1387: 25). برخی از مطالعات انجام شده در خارج از ایران در مورد بهداشت روان زنان به مقایسه سلامت روان مردان و زنان پرداخته و تفاوت هایی در این زمینه مشاهده نموده اند . این پژوهش ها نشان داده است که بیماری-های روانی در زنان بیشتر از مردان است (ببینگتون و همکاران، 1998 و لاور ، 1998). زنان به دلیل این که فشارهای روانی بیشتری را تجربه نموده اند در مقایسه با مردان به لحاظ هورمونی نسبت به فشارهای روانی حساس تر می باشند، بنابراین از سطوح بهداشت روانی پایین تری برخوردارند (تونر و آویسون ، 2003). مساله بهداشت روانی زنان، مساله ای است که در سال-های اخیر، زنان با آن مواجه شده اند. انتظار می-رود میزان افسردگی و نگرانی در زنان با بالارفتن سن، در بسیاری از کشورها، افزایش یابد و پیش بینی می شود تا سال 2020 میلادی، باعث بسیاری از بیماری-های روانی گردد. سالانه بیش از 150 میلیون نفر، در سرتاسر جهان افسردگی و نگرانی را تجربه می کنند (استباری ، 2009: 1). سازمان جهانی سلامت ضمن جلب توجه مسوولین کشورها در راستای تأمین سلامت جسمی، روانی و اجتماعی افراد جامعه همواره بر این نکته تأکید دارد که هیچ یک از این سه بعد بر دیگری برتری ندارد (دلآرام، 1384: 6). از سوی دیگر، سازمان جهانی سلامت، سلامت روانی را بخش بسیار مهمی در حیطه سلامت می داند که برنامه ریزی در جهت بهبود آن را موثر و ضروری می داند. سلامت روانی از دیدگاه این سازمان عبارت است از حالتی از سلامتی که درآن فرد، توانایی های خود را می شناسد، با فشارهای طبیعی زندگی مقابله می کند، برای جامعه مثمر ثمر می باشد و قادر به تصمیم گیری و مشارکت جمعی است. براین مبنا، سلامت روانی مبنای رفاه و سلامتی برای افراد و جامعه است (سازمان جهانی سلامت، 2004: 10). کوشی سلامت روانی را شامل عملکرد سازگار فرد و نیز سازمان یافتگی او با جهان می داند که ماحصل چنین عملکردی احساس اثربخشی و سعادتمندی است. از جانب دیگر وی سلامت روانی را تنها کارایی و احساس رضایت نمی داند، بلکه حالتی روانی، رفتاری اجتماعی و یا یک گرایش و میل شادمانه، به عبارت بهتر، حالت تعادل درون خود و درون محیط می داند (کوشی، 1985: 15). بروکینگتون سلامت روانی را احساس حالات شادابی جسمی، فکری و روحی همراه با ذخیره قدرت براساس عملکرد عادی بافت ها و هماهنگی و تطبیق جسمی و روحی که موجب فراهم گردیدن وسایل زندگی سرشار از نشاط در انجام خدمات و کارهای عادی می باشد، تعریف می-کند (محسنی،1379: 34). انجمن سلامت روانی کانادا سلامت روانی را در سه قسمت تعریف می کند: 1- نگرش-های های مربوط به خود: شامل تسلط بر هیجان های خود، آگاهی از ضعفهای خود و رضایت از خوشی های ساده. 2- نگرش های مربوط به دیگران: شامل علاقه به دوستی های طولانی مدت و صمیمی، احساس تعلق به یک گروه، احساس مسوولیت در مقابل محیط انسانی و مادی. 3- نگرش های مربوط به زندگی: شامل پذیرش مسوولیت ها، انگیزه توسعه امکانات و علایق خود، توانایی اخذ تصمیمهای شخصی و انگیزه خوب کارکردن در زندگی (انجمن سلامت روانی کانادا، 1996: 2). سازمان بهداشت جهانی در سال 1946 سلامتی را چنین تعریف کرده است: حالت رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه تنها فقدان بیماری یا معلولیت. در این تعریف سه بعد جسمی از نظر پزشکی و روانی از نقطه نظر روان شناسی و اجتماعی به جهت ابعاد روابط سالم با محیط مد نظر می باشد. به طور کلی بهداشت روانی ایجاد سلامت روان به وسیله پیشگیری از ابتلا به بیماری های روانی، کنترل عوامل موثر بروز آن، تشخیص زودرس، پیشگیری از عوامل ناشی از برگشت بیماری های روانی و ایجاد محیط سالم در برقراری روابط صحیح انسانی است (میلانی فرد، 1386: 26). پژوهش حاضر با توجه به اهمیت مساله سلامت روانی (بهداشت روانی) زنان، به بررسی عوامل اقتصادی- اجتماعی مرتبط بر بهداشت روان زنان شاغل در بیمارستان های شهر بندرعباس پرداخته است. 1-2- اهمیت و ضرورت پژوهش سلامت روان، نقش مهمی در تضمین پویایی وکارآمدی هر جامعه ایفا کرده و یکی از محورهای ارزیابی سلامتی جوامع مختلف ، محسوب می گردد (خسروی، 1381: 32). لذا هدف تمامی جوامع این است که شرایطی را فراهم نمایند تا سلامت اعضایشان را حفظ نموده و ارتقا بخشند. از آن جا که زنان، در هر جامعه ای از مهم-ترین نیروهای تأثیر گذار بر توسعه کشور محسوب می-گردند و شیوع هر گونه اختلال روانی در بین آنان، می تواند به هدر رفتن سرمایه گذاری های مادی و معنوی منجر گردد؛ از این رو، شناسایی وضعیت سلامت روان آنان و تجزیه و تحلیل عوامل مرتبط و موثر بر آن، می تواند در بالندگی این قشر حساس جامعه موثر واقع گشته و در دراز مدت، آثار مثبت و فواید آن نصیب کل جامعه گردد. بیماری روانی مخصوص یک قشر یا یک منطقه خاص نبوده و تمامی طبقات جامعه را در بر می گیرد و هیچ انسانی از فشار روانی و اجتماعی مصون نیست و به طور کلی باید گفت وجود یک بیماری روانی به کار و اقتصاد خانواده لطمه وارد می کند، در آمد سرانه را کاهش می دهد و رفاه و نشاط فردی را از اعضای خانواده سلب می کند و با تخریب وضایع کردن نیروی انسانی، در اقتصاد واجتماع تاثیر عمیق و سوء بر جای می گذارد. به همین دلیل بهداشت روان در اغلب کشورها در راس برنامه برنامه ملی و بهداشت همگانی قرار دارد (میلانی فر، 1385: 18). یکی از مهم ترین دلایل اهمیت بررسی بهداشت روانی، شیوع بالا، ناتوان کننده و بسیار شدید و طولانی بعضی از اختلالات روانی است، به طوری که طبق گزارش مجامع علمی، حدود نیم میلیارد نفر از مردم دنیا از اختلالات روانی و مغزی رنج می برند و میلیون ها فراموش شده، درد و رنج خود را پشت دیوارهای ناامیدی نه-تنها در سکوت و انزوا، بلکه در احساس شرمساری، محرومیت و مرگ تحمل می کنند (سلیگمن و روزنهان ، 1384: 55-57) که تبعات آن می تواند گریبان گیر افراد شود و مانعی برای روند پیشرفت جوامع انسانی باشد. مشکلات بهداشت روانی یکی از گرفتاری های مهم رو به افزایش خانواده ها و جوامع است. هدف از بهداشت روان، پیشگیری از ابتلا و کاهش شیوع و جلوگیری از عوارض اختلالات و بیماری های روانی است. از منظر سازمان جهانی بهداشت، سلامت روانی بخشی بسیار مهم در حیطه سلامت است که ارتقا و برنامه ریزی در راستای بالا بردن آن موثر است. تامین سلامت اقشار جامعه یکی از مسائل اساسی هر کشوری است که باید آن را از سه بعد جسمی، روانی و اجتماعی مدنظر قرار داد. با توجه به افزایش بیماران روانی در سراسر جهان، زیان های مالی و معنوی ناشی از این بیماری ها و همچنین کمبود تسهیلات، امکانات و نیروی تخصصی لازم برای ارائه خدمات به آنها، به نظر می رسد که انجام خدمات پیشگیرانه در این زمینه ضروری است و تامین بهداشت روانی افراد به عنوان یک اقدام مثبت اجتماعی، روان شناختی، اقتصادی، پزشکی و بهداشتی برای تمام کشورها و ملت ها جنبه الزامی دارد (نوربالا و همکاران،1380: 6-5). از آنجایی که زنان یکی از گروه های حساس بهداشتی بوده و سلامت آنان سلامت خانواده و متعاقباً جامعه را تضمین می-کند، پرداختن به مسائل سلامت روان زنان، نقش به سزایی را در سلامت عمومی، ایفا می کند. از طرف دیگر، طراوت و شادابی، عملکرد فردی، اجتماعی و شغلی زنان تحصیل کرده، مرهون سلامت روانی آنان است و برداشتن موانع ولو بسیار کوچک از پیش پای آنها موجب ارتقای کمی و کیفی در ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی آنان خواهد شد (کاپلان ، 2003: 215) و از سوی دیگر زنان شاغل در ایران به دلیل پذیرش و ایفای تعهدات بیش تر و جدیدتر با فشارهایی مواجه هستند که یکی از این فشارها تعارض کار / خانواده است که چنان چه مدیریت نشود، می تواند پیامدهایی ناخواسته بر انسجام اجتماعی و نیز سلامت روانی و اجتماعی اعضای آن داشته باشد (حمیدی،1389: 52). 1-3- اهداف تحقیق هدف کلی این پژوهش، بررسی عوامل اقتصادی- اجتماعی مرتبط با بهداشت روان زنان شاغل در بیمارستان های شهر بندرعباس می باشد. اهداف جزئی پژوهش نیز عبارتند از: - بررسی رابطه بین عوامل جمعیت شناختی (سن، سن ازدواج، وضعیت تاهل، محل تولد و تعداد فرزندان) و سلامت روان زنان شاغل در بیمارستان های شهر بندرعباس. - بررسی رابطه بین عوامل اجتماعی و فرهنگی (تحصیلات، قومیت، میزان دینداری، طبقه اجتماعی و ارتباط اجتماعی، تساوی گرایی جنسی) و سلامت روان زنان شاغل در بیمارستان های شهر بندرعباس. - بررسی رابطه بین عوامل اقتصادی (درآمد، وضعیت مسکن، وضعیت شغلی) و سلامت روان زنان شاغل در بیمارستان های شهر بندرعباس. آمار استنباطی 5-3-1- آزمون فرضیه اول: بین سن و سلامت روانی پرستاران رابطه وجود دارد. h0: رابطه معنی داری بین سن و سلامت روانی وجود ندارد. h1: رابطه معنی داری بین سن و سلامت روانی وجود دارد. جدول 5-23 نشان دهنده ی نتایج حاصل از آزمون رگرسیونی رابطه بین سن و سلامت روانی می باشد. بر اساس نتایج آزمون هبستگی بسیار ضعیفی (017/0) بین سن و سلامت روانی وجود دارد. مقدار r2 (000/0) نشان می دهد که متغیر سن، نتوانسته است تغییرات سلامت روانی را تبیین کند. ضریب b به دست آمده 023/0 می-باشد که با توجه به میزان p-value (sig) به دست آمده (775/0) در سطح اطمینان 95 درصد، معنادار نمی باشد. مقدار t برای متغیر سن، 287/0 می باشد که در سطح اطمینان 95 درصد معنادار نمی باشد. یعنی فرض صفر بودن ضریب رگرسیون متغیر سن، تایید می شود. به عبارت دیگر فرض h0 مبنی بر عدم رابطه بین سن و سلامت روانی تایید می گردد. داده های آزمون f و سطح اطمینان به دست آمده (775/0p-value =) نیز نشان می دهد که مدل رابطه بین این دو متغیر در سطح اطمینان 95 درصد خطی نمی باشد. بنابراین فرضیه فوق رد می شود. جدول 5-23- نتایج رگرسیونی رابطه بین سن و سلامت روانی نام متغیر r r2 ضریب b بتا خطای استاندارد t p-value سن 017/0 000/0 023/0 017/0 079/0 287/0 775/0 775/0 p-value = 082/0 f= 5-3-2- آزمون فرضیه دوم: بین وضعیت تاهل و سلامت روانی پرستاران تفاوت وجود دارد. h0: تفاوت معنی داری بین وضعیت تاهل و سلامت روانی پرستاران وجود ندارد. h1: تفاوت معنی داری بین وضعیت تاهل و سلامت روانی پرستاران وجود دارد. جدول 5-24 نشان دهنده ی نتایج آزمون رابطه بین وضعیت تاهل و سلامت روانی با استفاده از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه می باشد. بر اساس نتایج به دست آمده، میانگین نمرات پاسخگویان متاهل از سلامت روانی، 6/52، میانگین نمرات پاسخگویان مجرد از سلامت روانی، 5/51 و میانگین نمرات پاسخگویان جدا شده از همسر، از سلامت روانی، 5/57 می باشد. مقدار f به دست آمده 829/0 می باشد که در سطح اطمینان 95 درصد با توجه به میزان sig به دست آمده (438/0) معنی دار نمی باشد. به عبارتی دیگر تفاوت معنی دار بین وضعیت تاهل و سلامت روانی زنان شاغل در بیمارستان وجود ندارد. یعنی وضعیت تاهل بر روی سلامت روانی تاثیر گذار نبوده است. پس فرض h0مبنی بر عدم وجود تفاوت معنی دار بین وضعیت تاهل و سلامت روانی پرستاران تایید و فرض h1 مبنی بر وجود تفاوت معنی دار بین وضعیت تاهل و سلامت روانی پرستاران رد می گردد. بنابراین فرضیه فوق رد می شود. جدول 5-24- نتایج آزمون رابطه میانگین های بین وضعیت تاهل و سلامت روانی نام متغیر فراوانی میانگین انحراف استاندارد میانگین مجذورات درجه آزادی f sig درون گروهی برون گروهی درون گروهی برون گروهی وضعیت تاهل متاهل 226 63/52 56/9 74/49 53/78 287 2 829/0 438/0 مجرد 60 55/51 44/10 جدا شده 4 50/57 32/7 5-3-3- آزمون فرضیه سوم: بین تحصیلات و سلامت روانی رابطه وجود دارد. h0: رابطه معنی داری بین تحصیلات و سلامت روانی وجود ندارد. h1: رابطه معنی داری بین تحصیلات و سلامت روانی وجود دارد. جدول 5-26 نشان دهنده ی نتایج حاصل از آزمون رگرسیونی رابطه بین تحصیلات و سلامت روانی می باشد. بر اساس نتایج آزمون هبستگی بسیار ضعیفی (013/0) بین تحصیلات و سلامت روانی وجود دارد. مقدار r2 (000/0) نشان می دهد که متغیر تحصیلات، نتوانسته است تغییرات سلامت روانی را تبیین کند. ضریب b به دست آمده 059/0 می باشد که در سطح اطمینان 95 درصد معنی دار نمی باشد. مقدار t برای متغیر تحصیلات، 228/0 می باشد و با توجه به p-value به دست آمده (820/0)، در سطح اطمینان 95 درصد معنادار نمی باشد. یعنی فرض صفر بودن ضریب رگرسیون متغیر تحصیلات، تایید می شود. به عبارت دیگر فرض h0 مبنی بر عدم رابطه بین تحصیلات و سلامت روانی تایید می شود. داده-های آزمون f و سطح اطمینان به دست آمده (820/0p-value =) نیز نشان می دهد که مدل رابطه بین این دو متغیر در سطح اطمینان 95 درصد خطی نمی باشد. بنابراین فرضیه فوق رد می شود. جدول 5-25- نتایج رگرسیونی رابطه بین تحصیلات و سلامت روانی نام متغیر r r2 ضریب b بتا خطای استاندارد t p-value تحصیلات 013/0 000/0 059/0 013/0 260/0 228/0 820/0 820/0 p-value = 052/0 f= 5-3-4- آزمون فرضیه چهارم: بین تحصیلات همسر و سلامت روانی رابطه وجود دارد. h0: رابطه معنی داری بین تحصیلات همسر و سلامت روانی وجود ندارد. h1: رابطه معنی داری بین تحصیلات همسر و سلامت روانی وجود دارد. جدول 5-26 نشان دهنده ی نتایج حاصل از آزمون رگرسیونی رابطه بین تحصیلات همسر و سلامت روانی می-باشد. بر اساس نتایج آزمون هبستگی بسیار ضعیفی (032/0) بین تحصیلات همسر و سلامت روانی وجود دارد. مقدار r2 (001/0) نشان می دهد که متغیر تحصیلات همسر، نتوانسته است تغییرات سلامت روانی را تبیین کند. ضریب b به دست آمده 096/0 می باشد که در سطح اطمینان 95 درصد معنی دار نمی باشد. مقدار t برای متغیر تحصیلات همسر، 542/0 می باشد و با توجه به p-value به دست آمده (588/0)، در سطح اطمینان 95 درصد معنادار نمی باشد. یعنی فرض صفر بودن ضریب رگرسیون متغیر تحصیلات همسر، تایید می شود. به عبارت دیگر فرض h0 مبنی بر عدم رابطه بین تحصیلات همسر و سلامت روانی تایید می شود. داده های آزمون f و سطح اطمینان به دست آمده (588/0p-value =) نیز نشان می دهد که مدل رابطه بین این دو متغیر در سطح اطمینان 95 درصد خطی نمی باشد. بنابراین فرضیه فوق رد می شود. جدول 5-26- نتایج رگرسیونی رابطه بین تحصیلات همسر و سلامت روانی نام متغیر r r2 ضریب b بتا خطای استاندارد t p-value تحصیلات همسر 032/0 001/0 096/0 032/0 176/0 542/0 588/0 588/0 p-value = 294/0 f= 5-3-5- آزمون فرضیه پنجم: بین مدت اشتغال و سلامت روانی رابطه وجود دارد. h0: رابطه معنی داری بین مدت اشتغال و سلامت روانی وجود ندارد. h1: رابطه معنی داری بین مدت اشتغال و سلامت روانی وجود دارد. جدول 5-27 نشان دهنده ی نتایج حاصل از آزمون رگرسیونی رابطه بین مدت اشتغال و سلامت روانی می-باشد. بر اساس نتایج آزمون هبستگی بسیار ضعیفی (002/0) بین مدت اشتغال و سلامت روانی وجود دارد. مقدار r2 (000/0) نشان می دهد که متغیر مدت اشتغال، تغییرات سلامت روانی را تبیین نکرده است. ضریب b به دست آمده 003/0- می باشد که در سطح اطمینان 95 درصد معنی دار نمی باشد. مقدار t برای متغیر مدت اشتغال، 036/0- می باشد و با توجه به p-value به دست آمده (971/0)، در سطح اطمینان 95 درصد معنادار نمی باشد. یعنی فرض صفر بودن ضریب رگرسیون متغیر مدت اشتغال، تایید می شود. به عبارت دیگر فرض h0 مبنی بر عدم رابطه بین مدت اشتغال و سلامت روانی تایید می شود. داده های آزمون f و سطح اطمینان به دست آمده (971/0p-value =) نیز نشان می دهد که مدل رابطه بین این دو متغیر در سطح اطمینان 95 درصد خطی نمی-باشد. بنابراین فرضیه فوق رد می شود. جدول 5-27- نتایج رگرسیونی رابطه بین مدت اشتغال و سلامت روانی نام متغیر r r2 ضریب b بتا خطای استاندارد t p-value مدت اشتغال 002/0 000/0 003/0- 002/0- 084/0 036/0- 971/0 971/0 p-value = 001/0 f= 5-3-6- آزمون فرضیه ششم: بین قومیت و سلامت روانی پرستاران تفاوت وجود دارد . h0: تفاوت معنی داری بین قومیت و سلامت روانی پرستاران وجود ندارد. h1: تفاوت معنی داری بین قومیت و سلامت روانی پرستاران وجود دارد. جدول 5-28 نشان دهنده ی نتایج آزمون رابطه بین قومیت و سلامت روانی با استفاده از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه می باشد. بر اساس نتایج به دست آمده، میانگین نمرات پاسخگویان فارس از سلامت روانی، 3/52، میانگین نمرات پاسخگویان ترک از سلامت روانی، 0/52، میانگین نمرات پاسخگویان لر از سلامت روانی، 8/48، میانگین نمرات پاسخگویان کرد از سلامت روانی، 0/57 ، میانگین نمرات پاسخگویان عرب از سلامت روانی، 0/52 و میانگین نمرات پاسخگویان سایر قومیت ها از سلامت روانی، 5/52 می باشد. مقدار f به-دست آمده 604/0 می باشد که در سطح اطمینان 95 درصد با توجه به میزان sig به دست آمده (697/0) معنی دار نمی باشد. به عبارتی دیگر تفاوت معنی دار بین قومیت و سلامت روانی زنان شاغل در بیمارستان وجود ندارد. یعنی قومیت بر روی سلامت روانی تاثیر گذار نبوده است. پس فرض h0مبنی بر عدم وجود تفاوت معنی دار بین قومیت و سلامت روانی پرستاران تایید و فرض h1 مبنی بر وجود تفاوت معنی دار بین قومیت و سلامت روانی پرستاران رد می گردد. بنابراین فرضیه فوق رد می شود. جدول 5-28- نتایج آزمون رابطه میانگین های بین قومیت و سلامت روانی نام متغیر فراوانی میانگین انحراف استاندارد میانگین مجذورات درجه آزادی f sig درون گروهی برون گروهی درون گروهی برون گروهی قومیت فارس 178 35/52 59/9 80/95 83/57 281 5 604/0 697/0 ترک 46 02/52 88/9 لر 5 80/48 19/12 کرد 10 04/57 00/11 عرب 1 00/52 94/9 سایر 47 59/52 75/9 5-3-7- آزمون فرضیه هفتم: بین طبقه اجتماعی-اقتصادی و سلامت روانی پرستاران رابطه وجود دارد. h0: رابطه معنی داری بین طبقه اجتماعی- اقتصادی و کیفیت زندگی وجود ندارد. h1: رابطه معنی داری بین طبقه اجتماعی- اقتصادی و کیفیت زندگی وجود دارد. جدول 5-29 نشان دهنده ی نتایج حاصل از آزمون همبستگی اسپیرمن بین طبقه اجتماعی- اقتصادی و سلامت روانی می باشد. بر اساس نتایج آزمون همبستگی مثبت و ضعیفی (171/0) بین طبقه اجتماعی- اقتصادی و سلامت روانی وجود دارد که با توجه به میزان sig به دست آمده در سطح اطمینان 99 درصد، معنی دار می باشد. یعنی هر چه طبقه اجتماعی – اقتصادی پاسخگویان بالا باشد، میزان سلامت روانی آنان نیز بالا خواهد بود (این رابط متقابل و دو طرفه است). بنابراین فرضیه هفتم پژوهش تایید می گردد. جدول 5-29- نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن بین طبقه اجتماعی-اقتصادی و سلامت روانی متغیر ها ضریب همبستگی sig طبقه اجتماعی- اقتصادی * سلامت روانی 171/0 004/0 5-3-8- آزمون فرضیه هشتم: بین وضعیت اشتغال همسر و سلامت روانی پرستاران تفاوت وجود دارد . h0: تفاوت معنی داری بین وضعیت اشتغال همسر و سلامت روانی پرستاران وجود ندارد. h1: تفاوت معنی داری بین وضعیت اشتغال همسر و سلامت روانی پرستاران وجود دارد. جدول 5-30 نشان دهنده ی نتایج آزمون رابطه بین وضعیت اشتغال همسر و سلامت روانی با استفاده از آزمون تی مستقل می باشد. بر اساس نتایج به دست آمده، میانگین نمرات همسران بیکار، از سلامت روانی، 69/49 و میانگین نمرات همسران شاغل از سلامت روانی، 85/52 می باشد. مقدار t به دست آمده 154/1- می باشد که در سطح اطمینان 95 درصد با توجه میزان sig به دست آمده (250/0) معنی دار نمی باشد. به عبارتی دیگر تفاوت معنی دار بین وضعیت اشتغال همسر و سلامت روانی پرستاران وجود ندارد. یعنی وضعیت اشتغال همسر بر روی سلامت روانی تاثیرگذار نبوده است و تفاوت به دست آمده ناشی از خطای نمونه گیری می باشد. پس فرض h0مبنی بر عدم وجود تفاوت معنی دار بین وضعیت اشتغال همسر و سلامت روانی پرستاران تایید می شود. بنابراین فرضیه فوق رد می شود. جدول 5-30- نتایج آزمون رابطه میانگین های بین وضعیت اشتغال همسر و سلامت روانی نام متغیر فراوانی میانگین انحراف استاندارد میانگین خطای استاندارد t sig وضعیت اشتغال همسر بیکار 13 69/49 80/9 71/2 154/1- 250/0 شاغل 211 85/52 59/9 66/0 5-3-9- آزمون فرضیه نهم: بین نوع مسکن و سلامت روانی پرستاران تفاوت وجود دارد . h0: تفاوت معنی داری بین نوع مسکن و سلامت روانی پرستاران وجود ندارد. h1: تفاوت معنی داری بین نوع مسکن و سلامت روانی پرستاران وجود دارد. جدول 5-31 نشان دهنده ی نتایج آزمون رابطه بین نوع مسکن و سلامت روانی با استفاده از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه می باشد. بر اساس نتایج به دست آمده، میانگین نمرات پاسخگویانی که منزل شخص داشته اند از سلامت روانی، 1/53، میانگین نمرات پاسخگویانی که در خانه اجاره ای سکونت داشته اند، از سلامت روانی، 6/50، میانگین نمرات پاسخگویانی که در خانه رهنی سکونت داشته اند، از سلامت روانی، 4/53، میانگین نمرات پاسخگویانی که در خانه رهنی و اجاره ای سکونت داشته اند، از سلامت روانی، 0/53 52 و میانگین نمرات پاسخگویانی که در سایر خانه ها سکونت داشته اند، از سلامت روانی، 0/39 می باشد. مقدار f به دست آمده 567/3 می باشد که در سطح اطمینان 99 درصد با توجه به میزان sig به دست آمده (007/0) معنی دار می باشد. به عبارتی دیگر تفاوت معنی دار بین نوع مسکن و سلامت روانی زنان شاغل در بیمارستان وجود دارد. یعنی نوع مسکن بر روی سلامت روانی تاثیر گذار بوده است و میانگین های به دست آمده از سلامت روانی معنی دار می-باشد. پس فرض h0مبنی بر عدم وجود تفاوت معنی دار بین نوع مسکن و سلامت روانی پرستاران رد و فرض h1 مبنی بر وجود تفاوت معنی دار بین نوع مسکن و سلامت روانی پرستاران تایید می گردد. بنابراین فرضیه فوق تایید می شود. جدول 5-31- نتایج آزمون رابطه میانگین های بین نوع مسکن و سلامت روانی نام متغیر فراوانی میانگین انحراف استاندارد میانگین مجذورات درجه آزادی f sig درون گروهی برون گروهی درون گروهی برون گروهی نوع مسکن شخصی 201 13/53 37/9 80/92 05/331 275 4 567/3 007/0 اجاره ای 37 59/50 14/9 رهنی 5 40/53 26/6 رهن و اجاره 31 07/53 91/11 سایر 6 00/39 07/10 5-3-10- آزمون فرضیه دهم: بین تساوی گرایی جنسیتی و سلامت روانی شغلی پرستاران رابطه وجود دارد. h0: رابطه معنی داری بین تساوی گرایی جنسیتی و سلامت روانی وجود ندارد. h1: رابطه معنی داری بین تساوی گرایی جنسیتی و سلامت روانی وجود دارد. جدول 5-32 نشان دهنده ی نتایج حاصل از آزمون رگرسیونی رابطه بین تساوی گرایی جنسیتی و سلامت روانی می باشد. بر اساس نتایج آزمون هبستگی متوسطی (395/0) بین تساوی گرایی جنسیتی و سلامت روانی وجود دارد. مقدار r2 (156/0) نشان می دهد که متغیر تساوی گرایی جنسیتی، حدود 6/15 درصد از تغییرات سلامت روانی را تبیین کرده است. با توجه به ضریب b به دست آمده (028/1) به ازای هر واحد تغییر در متغیر تساوی گرایی جنسیتی، سلامت روانی به میزان 028/1 افزایش می یابد. بنابراین رابطه دو متغیر مثبت و همسو می باشد. به عبارت دیگر هر چه بر میزان تساوی گرایی جنسیتی افزوده می شود، سلامت روانی نیز افزایش می یابد. مقدار t برای متغیر تساوی گرایی جنسیتی، 290/7 می باشد و با توجه به p-value به دست آمده (000/0)، در سطح اطمینان 99 درصد معنادار می-باشد. یعنی فرض صفر بودن ضریب رگرسیون متغیر تساوی گرایی جنسیتی، رد می شود. به عبارت دیگر فرض h0 مبنی بر عدم رابطه بین تساوی گرایی جنسیتی و سلامت روانی رد، و فرض 1 hمبنی بر وجود رابطه معنی-دار بین تساوی گرایی جنسیتی و سلامت روانی تایید می گردد. داده های آزمون f و سطح اطمینان به دست آمده (000/0p-value =) نیز نشان می دهد که مدل رابطه بین این دو متغیر در سطح اطمینان 99 درصد خطی می باشد. بنابراین فرضیه فوق تایید می شود. جدول 5-32- نتایج رگرسیونی رابطه بین تساوی گرایی جنسیتی و سلامت روانی شغلی نام متغیر r r2 ضریب b بتا خطای استاندارد t p-value تساوی گرایی جنسیتی 395/0 156/0 028/1 395/0 141/0 290/7 000/0 000/0p-value = 143/53 f= 5-3-11- آزمون فرضیه یازدهم: بین میزان ارتباط اجتماعی و سلامت روانی شغلی پرستاران رابطه وجود دارد. h0: رابطه معنی داری بین میزان ارتباط اجتماعی و سلامت روانی وجود ندارد. h1: رابطه معنی داری بین میزان ارتباط اجتماعی و سلامت روانی وجود دارد. جدول 5-33 نشان دهنده ی نتایج حاصل از آزمون رگرسیونی رابطه بین میزان ارتباط اجتماعی و سلامت روانی می باشد. بر اساس نتایج آزمون هبستگی متوسطی (441/0) بین میزان ارتباط اجتماعی و سلامت روانی وجود دارد. مقدار r2 (195/0) نشان می دهد که متغیر میزان ارتباط اجتماعی، حدود 5/19 درصد از تغییرات سلامت روانی را تبیین کرده است. با توجه به ضریب b به دست آمده (541/0) به ازای هر واحد تغییر در متغیر میزان ارتباط اجتماعی، سلامت روانی به میزان 541/0 افزایش می یابد. بنابراین رابطه دو متغیر مثبت و همسو می باشد. به عبارت دیگر هر چه بر میزان ارتباط اجتماعی افزوده می شود، سلامت روانی نیز افزایش می یابد. مقدار t برای متغیر میزان ارتباط اجتماعی ، 346/8 می باشد و با توجه به p-value به دست آمده (000/0)، در سطح اطمینان 99 درصد معنادار می-باشد. یعنی فرض صفر بودن ضریب رگرسیون متغیر میزان ارتباط اجتماعی، رد می شود. به عبارت دیگر فرض h0 مبنی بر عدم رابطه بین میزان ارتباط اجتماعی و سلامت روانی رد، و فرض 1 hمبنی بر وجود رابطه معنی-دار بین میزان ارتباط اجتماعی و سلامت روانی تایید می گردد. داده های آزمون f و سطح اطمینان به دست آمده (000/0p-value =) نیز نشان می دهد که مدل رابطه بین این دو متغیر در سطح اطمینان 99 درصد خطی می باشد. بنابراین فرضیه فوق تایید می شود. جدول 5-33- نتایج رگرسیونی رابطه بین میزان ارتباط اجتماعی و سلامت روانی شغلی نام متغیر r r2 ضریب b بتا خطای استاندارد t p-value میزان ارتباط اجتماعی 441/0 195/0 541/0 441/0 065/0 346/8 000/0 000/0p-value = 660/69 f= 5-3-12- آزمون فرضیه دوازدهم: بین میزان دینداری و سلامت روانی شغلی پرستاران رابطه وجود دارد. h0: رابطه معنی داری بین میزان دینداری و سلامت روانی وجود ندارد. h1: رابطه معنی داری بین میزان دینداری و سلامت روانی وجود دارد. جدول 5-34 نشان دهنده ی نتایج حاصل از آزمون رگرسیونی رابطه بین میزان دینداری و سلامت روانی می باشد. بر اساس نتایج آزمون هبستگی ضعیفی (142/0) بین میزان دینداری و سلامت روانی وجود دارد. مقدار r2 (020/0) نشان می دهد که متغیر میزان دینداری، حدود 2 درصد از تغییرات سلامت روانی را تبیین کرده است. با توجه به ضریب b به دست آمده (321/0) به ازای هر واحد تغییر در متغیر میزان دینداری، سلامت روانی به میزان 321/0 واحد افزایش می یابد. بنابراین رابطه دو متغیر مثبت و همسو می باشد. به عبارت دیگر هر چه بر میزان دینداری افزوده می شود، سلامت روانی نیز افزایش می یابد. مقدار t برای متغیر میزان دینداری، 439/2 می باشد و با توجه به p-value به دست آمده (015/0)، در سطح اطمینان 95 درصد معنادار می باشد. یعنی فرض صفر بودن ضریب رگرسیون متغیر میزان دینداری، رد می شود. به عبارت دیگر فرض h0 مبنی بر عدم رابطه بین میزان دینداری و سلامت روانی رد، و فرض 1 hمبنی بر وجود رابطه معنی دار بین میزان دینداری و سلامت روانی تایید می گردد. داده های آزمون f و سطح اطمینان به دست آمده (015/0p-value =) نیز نشان می دهد که مدل رابطه بین این دو متغیر در سطح اطمینان 95 درصد خطی می باشد. بنابراین فرضیه فوق تایید می شود. جدول 5-34- نتایج رگرسیونی رابطه بین میزان دینداری و سلامت روانی شغلی نام متغیر r r2 ضریب b بتا خطای استاندارد t p-value میزان دینداری 142/0 020/0 321/0 142/0 132/0 439/2 015/0 015/0p-value = 947/5 f= 5-3-13- آزمون فرضیه سیزدهم: بین میزان تقدیرگرایی و سلامت روانی شغلی پرستاران رابطه وجود دارد. h0: رابطه معنی داری بین میزان تقدیرگرایی و سلامت روانی وجود ندارد. h1: رابطه معنی داری بین میزان تقدیرگرایی و سلامت روانی وجود دارد. جدول 5-35 نشان دهنده ی نتایج حاصل از آزمون رگرسیونی رابطه بین میزان تقدیرگرایی و سلامت روانی می باشد. بر اساس نتایج آزمون هبستگی متوسطی (252/0) بین میزان تقدیرگرایی و سلامت روانی وجود دارد. مقدار r2 (063/0) نشان می دهد که متغیر میزان تقدیرگرایی، حدود 3/6 درصد از تغییرات سلامت روانی را تبیین کرده است. با توجه به ضریب b به دست آمده (308/1-) به ازای هر واحد تغییر در متغیر میزان تقدیرگرایی، سلامت روانی به میزان 308/1 واحد کاهش می یابد. بنابراین رابطه دو متغیر منفی و معکوس می-باشد. به عبارت دیگر هر چه بر میزان تقدیرگرایی افزوده می شود، سلامت روانی کاهش می یابد. مقدار t برای متغیر میزان تقدیرگرایی، 415/4- می باشد و با توجه به p-value به دست آمده (000/0)، در سطح اطمینان 99 درصد معنادار می باشد. یعنی فرض صفر بودن ضریب رگرسیون متغیر میزان تقدیرگرایی، رد می-شود. به عبارت دیگر فرض h0 مبنی بر عدم رابطه بین میزان تقدیرگرایی و سلامت روانی رد، و فرض 1 hمبنی بر وجود رابطه معنی دار بین میزان تقدیرگرایی و سلامت روانی تایید می گردد. داده های آزمون f و سطح اطمینان به دست آمده (000/0p-value =) نیز نشان می دهد که مدل رابطه بین این دو متغیر در سطح اطمینان 99 درصد خطی می باشد. بنابراین فرضیه فوق تایید می-شود. جدول 5-35- نتایج رگرسیونی رابطه بین میزان تقدیرگرایی و سلامت روانی شغلی نام متغیر r r2 ضریب b بتا خطای استاندارد t p-value میزان تقدیرگرایی 252/0 063/0 308/1- 252/0- 296/0 415/4- 000/0 000/0p-value = 494/19 f= 5-3-14- آزمون فرضیه چهاردهم: بین محل تولد و سلامت روانی پرستاران تفاوت وجود دارد . h0: تفاوت معنی داری بین محل تولد و سلامت روانی پرستاران وجود ندارد. h1: تفاوت معنی داری بین محل تولد و سلامت روانی پرستاران وجود دارد. جدول 5-36 نشان دهنده ی نتایج آزمون رابطه بین محل تولد و سلامت روانی با استفاده از آزمون تی مستقل می باشد. بر اساس نتایج به دست آمده، میانگین نمرات پاسخگویان متولد شهر، از سلامت روانی، 88/52 و میانگین نمرات پاسخگویان متولد روستا از سلامت روانی، 69/50 می باشد. مقدار t به دست آمده 440/1 می باشد که در سطح اطمینان 95 درصد با توجه میزان sig به دست آمده (151/0) معنی دار نمی باشد. به عبارتی دیگر تفاوت معنی دار بین محل تولد و سلامت روانی پرستاران وجود ندارد. یعنی محل تولد بر روی سلامت روانی تاثیرگذار نبوده است و تفاوت به دست آمده ناشی از خطای نمونه گیری می باشد. پس فرض h0مبنی بر عدم وجود تفاوت معنی دار بین محل تولد و سلامت روانی پرستاران تایید می شود. بنابراین فرضیه فوق رد می شود. جدول 5-36- نتایج آزمون رابطه میانگین های بین محل تولد و سلامت روانی نام متغیر فراوانی میانگین انحراف استاندارد میانگین خطای استاندارد t sig محل تولد شهر 229 88/52 70/9 64/0 440/1 151/0 روستا 49 69/50 55/9 36/1 5-4- رگرسیون چندگانه به روش گام به گام معادله رگرسیون گام به گام (عوامل موثر بر سلامت روانی) جداول شماره 5-37 و 5- 38 و 5-39 با استفاده از معادله رگرسیون چند متغیره به روش گام-به گام، به تبیین متغیر وابسته (سلامت روانی) می-پردازند. در تحلیل رگرسیون چندگانه متغیرهای پیش-بینی کننده بر اساس اهمیت آن ها در تبیین متغیر وابسته، وارد معادله می شوند. جهت وارد شدن متغیرها در معادله ی رگرسیون، باید متغیرها در سطح فاصله ای باشند. به همین جهت متغیرهایی که در سطح سنجش اسمی و ترتیبی مورد سنجش قرار گرفته اند، با استفاده از متغیرهای ظاهری به متغیرهای فاصله ای تبدیل شده-اند. برای ایجاد متغیرهای ظاهری، با استفاده از نرم افزار spss هر رده از متغیر مستقل غیر فاصله ای (به جز یکی از رده ها) را به متغیر دو شقی جدید تبدیل می کنیم. سپس به افراد آن رده کد 1 و به افراد سایر طبقات کد 0 می دهیم. سه متغیر میزان ارتباط اجتماعی، میزان تساوی گرایی جنسیتی و میزان تقدیرگرایی در معادله باقی مانده اند. در رگرسیون چند متغیره به روش گام به گام تا جایی متغیرها وارد معادله می شوند که دیگر کمکی به پیش بینی نکنند. همانطور که ملاحظه می شود این متغیرها در نهایت توانسته اند 3/28 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کنند. جدول 5-37- عناصر اصلی تحلیل چند متغیره به روش گام به-گام از مرحله اول تا سوم برای پیش بینی متغیر وابسته (سلامت روانی) خطای برآورد مقدار افزوده شده به r2 r2 r نام متغیر مرحله 74/8 - 195/0 441/0 میزان ارتباط اجتماعی اول 32/8 077/0 272/0 522/0 میزان تساوی-گرایی جنسیتی دوم 28/8 011/0 283/0 532/0 میزان تقدیرگرایی سوم مقدار r2 برای متغیر سلامت روانی در مرحله ی یک عبارت است از 195/0. این مقدار نشان می دهد که با ورود متغیر میزان ارتباط اجتماعی به معادله رگرسیون،5/19 درصد از تغییرات متغیر وابسته (سلامت روانی) تبیین شده است. یعنی متغیر میزان ارتباط اجتماعی بیشترین تاثیر را در تبیین متغیر وابسته داشته است. با ورود دو متغیر دیگر همان گونه که در جدول 5-32 نمایان است، مشخص می شود که در هر کدام از مراحل چند درصد از تغییرات متغیر وابسته تبیین شده است. سایر متغیرها نیز به ترتیب در معادله وارد شده اند و نهایتا با وارد شدن متغیر میزان تقدیرگرایی در مرحله سوم، مقدار r2 به 283/0 رسیده است. یعنی متغیرهای وارد شده، 3/28 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کرده اند. جدول شماره5-38- عناصر متغیرهای درون معادله برای پیش-بینی متغیر وابسته (سلامت روانی) سطح معنی داری مقدار t beta b نام متغیر 000/0 372/6 338/0 415/0 میزان ارتباط اجتماعی 000/0 065/5 270/0 703/0 میزان تساوی گرایی جنسیتی 042/0 047/2- 107/0- 557/0- میزان تقدیرگرایی a=024/32 , r2.ad = 275/0 , f=617/37 , sig = 000/0 , r =532/0 , r2 =283/0 با توجه به مقدار ضریب رگرسیون استاندارد (بتا) در جدول شماره 5-33 مشخص می شود که متغیر میزان ارتباط اجتماعی بیشترین تاثیر را در تبیین سلامت روانی داشته است. بنابراین بر اساس نتایج حاصله، معادله رگرسیون چند متغیره ای که برای پیش بینی متغیر وابسته به دست می آید عبارت است از: y=a+b1(x1)+b2(x2)+b3(x3) هر یک از اجزای این معادله عبارتند از: y= مقداری از متغیر وابسته که در نهایت توسط متغیرهای داخل معادله پیش بینی می شود a = عرض از مبدا b = ضریب رگرسیون غیراستاندارد x = متغیرهای مستقلی که وارد معادله رگرسیون شده اند. بنابراین شکل نهایی معادله به صورت زیر در می-آید: y (میزان سلامت روانی) = 29/768 + 0/415 (میزان ارتباط اجتماعی) + 0/703 (میزان تساوی گرایی جنسیتی) - 0/557 (میزان تقدیرگرایی) سایر متغیرهای پژوهش از معادله رگرسیون گام به گام خارج گردیدند. خلاصه و نتیجه گیری در این پژوهش در فصل اول به کلیات پژوهش (بیان مساله، ضرورت بررسی و اهداف تحقیق) اشاره شد. بیان شد که جامعه شناسان بر این باورند که سلامتی و بیماری روانی، صرفا واقعیاتی زیست شناختی و یا روان شناختی نیستند، بلکه به طور هم زمان، دارای ابعاد و ماهیت اجتماعی نیز می باشند. از مهم ترین دلایل اهمیت بررسی بهداشت روانی، شیوع بالا، ناتوان کننده و بسیار شدید و طولانی بعضی از اختلالات روانی است، به طوری که طبق گزارش مجامع علمی، حدود نیم میلیارد نفر از مردم دنیا از اختلالات روانی و مغزی رنج می برند و میلیون ها فراموش شده، درد و رنج خود را پشت دیوارهای نا امیدی نه تنها در سکوت و انزوا، بلکه در احساس شرمساری، محرومیت و مرگ تحمل می کنند (سلیگمن و روزنهان، 1384: 55-57) که تبعات آن می تواند گریبانگیر افراد شود و مانعی برای روند پیشرفت جوامع انسانی باشد. در فصل دوم پژوهش های انجام گرفته در مورد موضوع پژوهش در دو بخش تحقیقات داخلی و تحقیقات خارجی مرور شد. این پژوهش ها در حوزه های روان شناختی، جامعه شناختی و علوم پزشکی انجام شده اند. در بخش نقد و بررسی تحقیقات پیشین نیز پژوهش های انجام شده مورد نقد قرار گرفت و نقاط قوت و ضعف آنها بیان گردید. در فصل سوم پژوهش، مبانی نظری پژوهش عنوان شد. در این فصل نظریه های روان شناختی و جامعه شناختی که به تبیین سلامت روانی پرداخته اند مرور شد و در بخش چارچوب نظری مناسب تربن نظریه انتخاب گردید. هم چنین در این فصل فرضیه های پژوهش بیان شد و مدل تجربی پژوهش ترسیم گردید. فصل چهارم پژوهش به روش شناسی پژوهش اختصاص داشت. در این فصل به روش و تکنیک پژوهش، جامعه آماری، حجم نمونه، ابزار گردآوری اطلاعات، شیوه نمونه گیری، روایی و پایایی پژوهش اشاره شد و تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش ارائه گردید. در فصل پنجم پژوهش، یافته های پژوهش در دو بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در بخش آمار توصیفی جداول توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب متغیرهای پژوهش بیان شد و در بخش آمار استنباطی به بررسی فرضیه های پژوهش پرداخته شد. نتایج پژوهش نشان داد که بین متغیرهای طبقه اجتماعی- اقتصادی، نوع مسکن، میزان تساوی گرایی جنسیتی، میزان ارتباط اجتماعی، میزان دینداری و میزان تقدیرگرایی با سلامت روانی رابطه معنی دار وجود داشت.