نقش امارت بابان در مناسبات ایران و عثمانی (1135- 1267ه.ق)

امارت بابان یک حکومت محلی کُرد بودکه بر بخش بزرگی از سرزمین کُردستان از جمله شهرزور وسلیمانیه کنونی در فاصله ی قرن های یازدهم تا سیزدهم هجری برابر با قرن های شانزدهم تا نوزدهم میلادی حکمرانی می کرد،این امارت همانند سایر امارات کُرد در نتیجه ی تقابل دولت های صفوی وعثمانی بعداز نبرد چالدران(920ه.ق/1514.م)وتحولات بعد از آن،ازجمله سوءسیاست شاهان صفوی تابع امپراتوری عثمانی شد،بعدازعهدنامه ی صلح زهاب 1049ه.ق/1639.م که تقریباً مرزهای دوکشورترسیم شده وپاشانشین[پاشالیک]بغداد توسط عثمانی به وجود آمد.از آن زمان به بعدامارت بابان بیشترزیرنظر وزیر بغدادقرار گرفت، امارت بابان در مناسبات ایران وعثمانی از اواخر دوره ی صفویه نقش داشت ونخستین بار سلیمان ببه(بابان)در دوره ی شاه سلطان حسین صفوی عامل تنش دیپلماتیک بین دو کشور بود،در دوره ی ورود افاغنه به ایران وسقوط صفویان، بابان ها موفق به فتح غرب ایران وکُردستان اردلان شده وچندین سال برآن حکومت کردند،با ظهور نادرشاه افشار آن ها از منطقه اخراج وسرزمین بابان چندین بار توسط وی تصرف ورابطه اش با بابان ها نسبتاً تیره بود. بابان ها دردوره ی زندیه رابطه ی دوستانه ای با کریم خان زند برقرار کرده و حتی به کمک ودستور کریم خان علاوه بر کُردستان بابان بر کُردستان اردلان حکمرانی کردند، با مرگ وی بابا ن ها موقتاً ناچار به گرایش به سوی وزیر بغداد وعثمانی شدند. ابراهیم پاشا بابان در سال 1198ه.ق شهر سلیمانیه کنونی را بنا نهاد. در دوره ی فتحعلی شاه قاجار عبدالرحمن پاشای بابان چندبار توسط وزیر بغداد عزل شد وهر مرتبه توسط ایران به قدرت برمی گشت. با مرگ عبدالرحمن پاشا، محمودپاشا فرزندش به همان شیوه عمل کرد و بارها بامداخله ی ایران وبخصوص حاکم کرمانشاه،شاهزاده محمدعلی میرزا(دولتشاه) ودر ادامه،عباس میرزای ولیعهد،به حکومت بابان رسید وباعث درگیر های مرزی دو کشور شد.اما با مرگ عباس میرزا وفتحعلی شاه و از زمانی که بین دو کشور عهدنامه ی صلح دوم ارزنه الروم 1263ه.ق/1848.م برقرارشد،دست ایران از حمایت امارت بابان کوتاه گردید، به دنبال آن دولت عثمانی با انجام سیاست اصلاحات وتنظیمات و تمرکزگرایی اداری،به ادامه ی حیات امارت بابان ونقش آن در روابط دو کشورخاتمه داد. کلید واژه: ایران،عثمانی،کُردها،کُردستان،بابان،اردلان،وزیر بغداد