بررسی واگرایی جمعیتی گونه silene commelinifolia از تیره میخک در ایران

silene l. بزرگترین جنس خانواده caryophyllaceae با بیش از 700 گونه با مرکز تنوع یابی در آسیای جنوب غربی و منطقه جنوب بالکان است. این جنس مهم ترین تاکسون قبیله sileneae می باشد که مرزبندی دقیق و تعداد گونه های آن ناشناخته است. بر اساس فلورا ایرانیکا 35 گونه از حدود 110 گونه این جنس انحصاری ایران هستند. بخش auriculatae با 47 گونه دارای 21 گونه انحصاری در ایران است. در این پژوهش به بررسی جمعیت های گونه s. commelinifolia و جمعیت های مشکوک به این گونه که با نامهای s. lucida و s. nurensis شناسایی شده اند و همچنین s. eremicana پرداخته می شود تا ضمن بررسی ریخت شناسی، کاریوتایپ، ساختمان تشریحی برگ و ریز ریخت شناسی بذر، تنوع این جمعیت ها مورد ارزیابی واقع شده و روابط بین جمعیت ها مشخص شود. مطالعات ریخت شناسی با استفاده از 34 صفت کمّی و کیفی انجام شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار spss ver. 20 صورت گرفت. نتایج آماری موید آن است که صفاتی مانند شکل برگ قاعده ای و ساقه ای، شکل کپسول، وضعیت کپسول در کاسه، نسبت پرچم متناوب به اپی پتال، طول و پهنای برگ قاعده ای ، طول و پهنای برگ ساقه ای، طول دمگل آلار و کناری، طول اتصال میله پرچم اپی پتال به ناخنک و طول دندانه کاسه دارای ارزش افتراقی در جدایی جمعیت های 4 گونه هستند. با بررسی کاریوتایپی روی 14 جمعیت، سطوح پلوئیدی 24x=2n=2و 48x=4n=2 برای s. commelinifolia، سطح پلوئیدی 24x=2n=2 برای گونه s. nurensis و سطح پلوئیدی 48x=4n=2 برای s. eremicana و s. lucida بدست آمد. سطح پلوئیدی 48x=4n=2 و حضور b کروموزوم در s. commelinifolia و سطح پلوئیدی 24x=2n=2 برای s. nurensis برای اولین بار گزارش می شود. مطالعات تشریحی پهنک در میانه برگ در 16 جمعیت از s. commelinifolia و جمعیت های مشکوک مورد بررسی واقع شد. صفات وضعیت و شکل رگبرگ مرکزی، شکل دسته آوند مرکزی، وجود کلانشیم، پهنای برگ در رگبرگ اصلی، ضخامت پوست و تراکم کرک اختلاف معنی داری را بین گونه ها نشان دادند. مطالعات ریز ریخت شناسی بذر برای اولین بار بر روی 6 جمعیت از گونه های مورد بررسی با استفاده از میکروسکوپ الکترونی نگاره صورت گرفت. نتایج آماری موید آن است که صفاتی مانند شکل بذر، طول و عرض بذر و ابعاد و تزئینات سلول های پوششی بذر بیشترین اثر را در تنوع بذر در این جمعیت ها ایجاد می کنند. روابط بین گونه ها ارزیابی شد.