تخصیص محصولات کشاورزی با استفاده از تصمیم گیری چند هدفه و منطق فازی

با توجه به رشد سریع جمعیت، توسعه و گسترش شهرها و در نتیجه محدود شدن اراضی کشاورزی، انتخاب کاربری بهینه و به عبارتی ارزیابی اراضی جهت استفاده بهینه و افزایش تولید در واحد سطح از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با توجه به تاثیر پویای فاکتورهای محیطی، اقتصادی و اجتماعی در مقیاس های مکانی و زمانی مختلف، برنامه ریزی صحیح استفاده از سرزمین و تخصیص کاربری اراضی به عنوان فرایندی مشکل نام برده می شود. در این پایان نامه، مدلی دو سطحی برای تخصیص محصولات کشاورزی در محیط سیستم اطلاعات مکانی (gis) توسعه یافته است. در سطح اول، تخصیص دو کاربری کشاورزی و سکونتگاه و فعالیت با لحاظ نمودن افزایش و کاهش مساحت کاربری کشاورزی مدلسازی شد. در مدلسازی این سطح، فاکتورهای تناسب محیطی، دسترسی، همسایگی و محدودیت ها به عنوان تناسب برای افزایش مساحت کاربری و فرسایش و شوری خاک به عنوان تناسب برای کاهش مساحت کاربری لحاظ شدند و از روش های اتوماسیون سلولی، میانگین وزندار خطی، فرایند تحلیل سلسله مراتبی (ahp) و زنجیره مارکوف استفاده شد. در سطح دوم، ابتدا با در نظر گرفتن مراحل مختلف رشد هر محصول و با بهره گیری از یک سیستم استنتاجگر قاعده مبنای فازی، تناسب زمین برای محصولات مختلف محاسبه شده است. سپس با تعریف واحدهای همگن مدیریتی – محیطی به عنوان واحدهای تقاضای ریزدانه و استفاده از روش برنامه ریزی آرمانی وزنی، تقاضای محصولات مختلف تعیین شد. در نهایت، با تعامل تناسب و تقاضای تعیین شده و همچنین توالی کشت محصولات انتخابی، نوع محصول کشاورزی در مناطق تخصیص یافته به کاربری کشاورزی در بازه زمانی برنامه ریزی تعیین شد. مدل های توسعه داده شده در این تحقیق، با استفاده از نرم افزارهای gams 23.7، matlab و arcgis 9.3 در شهرستان برخوار و میمه واقع در استان اصفهان پیادهسازی شد. در مرحله اول، با لحاظ نمودن نقشه کاربری سال 1377 به عنوان نقشه مبنا، نقشه کاربری سال 1384 به عنوان نقشه افق تهیه شد که دقت های 609/0 و 510/0 برای دو حالت (مدلسازی همزمان افزایش و کاهش سطح کاربری کشاورزی و مدلسازی تنها افزایش سطح کاربری کشاورزی) بیانگر آنست که مدل توسعه داده شده، نسبت به مدل های پیشین دارای دقت بهتری می باشد. در مرحله دوم، با لحاظ نمودن نقشه کاربری سال 1384 به عنوان نقشه مبنا و با در نظر گرفتن سه نوع تناوب زراعی موجود، نقشه محصولات کشاورزی (گندم، گندم-ذرت، جو، جو-ذرت، ذرت، یونجه و سیب زمینی) در سال 1394 به عنوان نقشه افق تهیه شد. توزیع مکانی این محصولات به گونه ای است که به منظور دستیابی به تولید بهینه، کشت گندم، جو و ذرت به صورت سیستم کشت دو محصولی، می بایست در قسمت جنوبی شهرستان و کشت یونجه و ذرت عمدتا در قسمت های شمالی شهرستان صورت گیرد. با استفاده از مدل ارائه شده، می توان مناسب ترین محصول برای کشت در یک ناحیه مشخص را تعیین و با تعریف سناریوهای مختلف اطلاعات مفیدی را برای برنامه ریزان بخش کشاورزی تولید نمود.