شناسایی موانع و مشکلات موجود در جهت پیاده سازی بودجه ریزی عملیاتی در دستگاه های اجرایی کشور

اغلب کشورهای دنیا همگام با پیشرفت در سایر حوزه های اقتصادی ، تکنولوژیکی و فرهنگی به ضرورت تغییر و تحول در نظام بودجه ریزی دولتی خود پی برده و بر این اساس درصدد اقدامات مختلفی در جهت تحقق این مهم برآمده اند. نظام بودجه ریزی یکی از خرده نظام های موجود در یک نظام اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی به عنوان یک موجود زنده می باشد که وظیفه انتقال خون حیات بخش درآمدهای دولت در اجزای مختلف جامعه و اقتصاد را به عهده دارد. به همین دلیل هر گونه اختلال، گرفتگی و بیماری در این شریان کل پیکره کشور را با بحران مواجه می کند. (علیرضا نجار صراف و محمد حسن آبادی، 1386،ص 94) هدف اصلی الگوی نوین مدیریت بودجه که به آن «بودجه ریزی عملیاتی» اطلاق می شود، برقراری یک پیوند مستقیم بین تخصیص منابع از طریق بودجه از یک طرف و عملکرد سازمانی از سوی دیگر می باشد. چنین تغییر رویکرد و جهت گیری مستلزم تحول در مدیریت سنتی بودجه می باشد. در ایران نیز از سال 1378 اصلاح نظام بودجه ریزی در سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور مورد توجه جدی تری قرار گرفت و تهیه بودجه به روش عملیاتی به عنوان یک هدف میان مدت مورد توجه قرار گرفت. اکنون، پس از گذشت حدود 8 سال از آغاز حرکت دولت به سمت استقرار سیستم بودجه ریزی عملیاتی، آنچه که اکثر صاحبنظران و متخصصان بودجه در داخل کشور به آن اذعان دارند این است که درصد تغییر نظام بودجه ریزی کشور از حالت ورودی محوری به حالت خروجی محوری کم و ناچیز بوده است وتا کنون نتایج و دستاوردهای مورد نظر حاصل نشده است. هدف از این پژوهش شناخت ابعاد و اهداف بودجه ریزی عملیاتی در ایران و تبیین موانع و مشکلات تحقق آن در دستگاه های اجرایی کشور و در صورت امکان ارائه راه حل های مناسب برای رفع آنها بوده است تا از این طریق گامی را در جهت تبیین چالش ها و مشکلات پیش رو برداشته و اطلاعات مناسب و دقیقی برای مدیران مربوطه برای تصمیم گیری در این خصوص فراهم نماید. براین اساس و در یک اقدام دو مرحله ای، پس از مصاحبه با متخصصین و صاحبنظران مربوطه و مطالعات کتابخانه ای، اطلاعات اولیه که شامل لیست عوامل و موانع احتمالی مختلف در استقرار نظام بودجه ریزی عملیاتی در جامعه مورد مطالعه است گردآوری شده است. سپس عوامل مذکور دسته بندی شده و در قالب پرسشنامه در اختیار متخصصین مالی و بودجه ریزی در سازمانهای نمونه قرار گرفته و پس از تجزیه و تحلیل داده های حاصله و انجام آزمون های مختلف آماری نتایج و اطلاعات مشخصی حاصل گردیده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که متخصصین نظام بودجه ریزی عملیاتی و پاسخگویان به سوالات محقق، به اتفاق آراء نسبت به عدم پیاده سازی بودجه ریزی عملیاتی در سالهای گذشته در دستگاه های اجرایی کشور و همچنین نقش عوامل معرفی شده به عنوان مهمترین موانع در نیل به این هدف اذعان دارند. همچنین آنها، از بین سه دسته موانع رفتاری، ساختاری و محیطی ، عوامل رفتاری را موثر تر دانسته و بر نقش آنها در عدم موفقیت پیاده سازی این نظام را مورد تأکید قرار دادند. در پایان بر اساس مطالعات انجام شده و نتایج تحقیق، پیشنهاداتی به منظور رفع مشکلات و موانع عمده پیاده سازی نظام کارآمد بودجه ریزی عملیاتی در دستگاه های اجرایی کشور ارائه شده است.