بررسی اثرات دراز مدت محدودیت منابع (فضا و غذا) روی تغییرات جمعیت شب پره پشت الماسی، plutella xylostella (l.)(lep.: plutellidae)

شب پره پشت الماسی یا بید کلم با نام علمی plutellaxylostella(l.) (lep.:plutellidae) یکی از مهم ترین آفات گیاهان خانواده چلیپاییان در سراسر دنیا می باشد. تحقیق حاضر با هدف بررسی اثرات دراز مدت محدودیت منابع (فضا و غذا) روی تغییرات جمعیت شب پره پشت الماسی در شرایط آزمایشگاهی انجام گرفت. بدین منظوریک آزمایش فاکتوریل با سه فاکتورمقدار غذا، زمان تجدید غذا و اندازه قفس(هر کدام در دو سطح) در چهار تکراردر قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا گردید. در طی آزمایش تعداد حشرات کامل زنده بطور هفتگی ثبت گردید و داده ها بعنوان شاخصی برای تعیین سطح تعادل جمعیت بکار رفتند. داده های موجود با استفاده از یک تجزیه انحراف فاکتوریل سه طرفه (way factorial analysis of deviance-3) تجزیه و تحلیل شدند. مقایسه آماری داده ها نشان داد که اثر متقابل معنی داری بین فاکتورها وجود نداشت. ساده سازی بیشتر مدل آماری نشان داد که در بین فاکتورهای آزمایش شده تنها فاکتور اندازه قفس بر سطح تعادل جمعیت بید کلم اثر معنی دار داشت. بطوری که میانگین هفتگی حشرات کامل زنده بید کلم در هر قفس در قفس های بزرگ (3/19) بطور معنی داری بیشتر از قفس های کوچک (7/9) بود. در حالیکه میانگین هفتگی حشرات کامل زنده بید کلم در هر قفس برای مقدار غذا (یک گیاه در هر نوبت (2/15) و دو گیاه در هر نوبت (7/13) ) و زمان تجدید غذا (دو روز یکبار (6/15) و چهار روز یکبار (4/13)) تفاوت معنی داری نشان نداد. برای تست کردن تغییرپذیری جمعیت از ضریب تغییرات (coefficient of variation) استفاده شد زیرا که واریانس ثابت نبود و با میانگین تغییر می کرد. نتایج نشان داد که تاثیر اندازه قفس بر تغییرپذیری جمعیت شب پره پشت الماسی بسیار شدیدتر از تاثیر دو فاکتور دیگر است. به طوری که ضریب تغییرات جمعیت شب پره پشت الماسی در قفس های کوچک (42/0) دو برابر آن در قفس های بزرگ (21/0) بود. در حالیکه ضریب تغییرات جمعیت شب پره پشت الماسی تحت تاثیر مقدار غذا تغییر جزئی نشان داد. به طوری که ضریب تغییرات برای رژیم غذایی دو گیاه در هر نوبت (48/0) حدود 2/1برابر آن برای رژیم غذایی یک گیاه در هر نوبت (40/0) بود. همچنین، زمان تجدید غذا تاثیر کمی بر ضریب تغییرات جمعیت شب پره پشت الماسی داشت. چنان که، ضریب تغییرات برای رژیم تجدید غذایی دو روز یکبار (46/0) کمتر از 2/1 برابر آن برای رژیم تجدید غذایی چهار روز یکبار (39/0) بود. این نتایج نشان می-دهند که محدودیت فضایی عامل بسیار مهمی در تغییرپذیری جمعیت شب پره پشت الماسی می باشد.آنالیز سری های زمانی(time-series analysis) نشان داد نیروهای از پایین به بالا (منابع)بر فراوانی جمعیت شب پره پشت الماسی تاثیر نگذاشت اما بر روی پویایی جمعیت شب پره پشت الماسی تاثیر گذار بود. به منظور کشف نقش عوامل وابسته به تراکم بر روی برهمکنش ها، نرخ خالص رشد جمعیت شب پره پشت الماسی با فرمولnt)/=ln(nt+1rt محاسبه گردید.پویایی جمعیت حشرات در قفس های بزرگ تحت تاثیر فرایندهای وابسته به تراکم تاخیری و فرایندهای وابسته به تراکم مستقیم است [rt~ln(nt)+ln(n t -1)]. پویایی جمعیت در قفس های کوچک تحت تاثیر فرایندهای وابسته به تراکم مستقیم [rt~ln(nt)] وفرایندهای مستقل از تراکم است. کلمات کلیدی: شب پره پشت الماسی، محدودیت منابع(غذا و فضا)، تغییرات جمعیت