ارزیابی عمل ژن ها و قابلیت توارث صفات فیزیکی مرتبط با خصوصیات تبدیل در برنج (oryza sativa l.)

به منظور ارزیابی عمل ژن ها و وراثت پذیری صفات و نیز ارزیابی ترکیب پذیری عمومی و خصوصی تعدادی از ارقام برنج برای خصوصیات فیزیکی و کیفیت تبدیل دانه، از یک طرح دای آلل کامل با تعداد پنج والد (ارقام هاشمی، واندانا، کادوس، شاه پسند و ir36) استفاده شد. والدین و نتاج آنها (25 ژنوتیپ) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در موسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) در سال 1390 کشت شدند و تعداد دوازده صفت در آنها مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان از تفاوت های ژنتیکی معنی دار بین تیمارها و نیز ترکیب پذیری عمومی والدین و خصوصی هیبریدها برای بیشتر صفات مورد مطالعه داشت و از این رو نقش اثرات افزایشی و غیرافزایشی ژن ها در کنترل صفات مورد بررسی مشخص گردید. معنی دار شدن اثر تلاقی های معکوس برای تمامی صفات فیزیکی نقش اثرات مادری را در کنترل این صفات نشان داد، در حالی که این اثرات برای بیشتر صفات تبدیل غیرمعنی دار بود. معنی دار شدن نسبت msgca/mssca، نسبت بیکر نزدیک یک و میزان وراثت پذیری خصوصی بالا برای خصوصیات فیزیکی دانه نشان دهنده-ی سهم بیشتر اثرات افزایشی نسبت به اثرات غیرافزایشی ژن ها در کنترل این صفات بود، در حالی که معنی دار نشدن msgca/mssca، نسبت بیکر پایین تر از یک و میزان وراثت پذیری خصوصی کم برای صفات تبدیل نشان دهنده ی اهمیت اثرات غیرافزایشی ژن ها در کنترل این صفات بود. نتایج حاصل از روش هیمن نیز همانند نتایج تجزیه های قبلی بود و نشان داد که کلیه خصوصیات فیزیکی مرتبط با کیفیت دانه تحت کنترل عمل غالبیت ناقص ژن ها و تمامی خصوصیات تبدیل تحت کنترل عمل فوق غالبیت ژن ها قرار داشتند. به این ترتیب، جمع بندی نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که گزینش نتاج برتر می تواند خصوصیات فیزیکی دانه ها را در جمعیت مورد مطالعه بهبود بخشد، اما برای خصوصیات تبدیل روش گزینش موثر نبوده و بهتر است از عمل غیرافزایشی ژن ها استفاده و هیبریدها را تولید نمود که برتر از والدین مطالعه شده می باشند.