طنز در قرآن و حدیث

«طنز» یکی از گونه های پویای هنری است که کاربرد آن در اصلاح نابسامانی های جوامع بشری قابل توجه است. البتّه نقش مهمّ اصلاح گری و تعالی نگری طنز، زمانی دست یافتنی است که از ویژگی ها و شاخص های بارزی برخوردار باشد که از نظر شرع و اخلاق مطلوبیت دارند. همچنین با دید صالحانه ساخته و پرداخته شود و از هرگونه نظر طالحانه و ظالمانه ای به دور باشد. چنین طنزی بیشتر از آنکه معترض، سیاسی و زمانمند باشد، آموزنده، انسانی و جاودانه است. از آنجائی که فلسفه ی نزول کلام وحی، هدایت و اصلاح است، قرآن این هنرِ بی رقیب ربّانی که هنر فصاحت و بلاغتِ کلام از ینبوع زلالش آب می خورد، هر از گاهی از این شیوه ی موثر انذار بهره می گیرد تا شاید آنان که زبان جدّ بیدارشان نمی سازد، بیان طنز هشیارشان نماید. همچنین پیامبر(ص) و ائمه بزرگوار ما به تبعیّت و تأسّی از زلال وحی، ایشان نیز از این شیوه ی هنری در بیان حکمت های جاودانه ی خویش بهره برده اند. پژوهش حاضر، ضمن ارائه تعریف طنز از نگاه درون دینی، شاخص های بارز طنزاثربخش را از منظر قرآن و روایات تبیین می نماید. سپس کاربرد آن را از لابلای آیات قرآنی و منابع معتبر حدیثی، استخراج نموده و جلوه های رایج آن را درقالب های ؛ طنز از طریق تهکّم، تمثیل، تشبیه به حیوانات، کنایه تعریضیه و... دسته بندی کرده، با استنادات دقیق تفسیری، و تحلیلی در فرآیندهای متنوع قرآنی و روایی بررسی می نماید. در پایان نتیجه می گیرد که هدف نهایی طنز های قرآنی و روایی، اصلاح فرد و جامعه و عبرت گرفتن آن ها از مضمونی است که طنز از آن نشأت گرفته است.