مطالعات هیدروژئوشیمی منابع آب زیرزمینی قسمت غربی آبخوان دشت کوهپایه-سگزی

دشت کوهپایه – سگزی با وسعت 6678 کیلومترمربع در مرکز استان اصفهان و شرق شهر اصفهان واقع شده است و جزئی از آبریز باتلاق گاوخونی ایران بشمار می رود. شیب سطح دشت تقریباً ملایم و به سمت شرق (باتلاق گاوخونی) است. متوسط درجه حرارت، بارندگی و تبخیر و تعرق سالانه این منطقه به ترتیب برابر با 4/15 درجه سانتیگراد، 121 میلی متر و 3200 میلی متر می باشد (1360-1390) که از لحاظ اقلیمی در محدوده سرد و خشک قرار دارد. دشت مذکور از لحاظ زمین شناسی در حاشیه غربی فلات مرکزی ایران قرار دارد و بخشی از زون زمین ساختی ایران مرکزی می باشد. بررسی نتایج حفاریها و پیزومترهای منطقه نشان می دهد که دو سفره سطحی و تحت فشار در منطقه وجود دارد که لایه ای مارنی این دو سفره را از هم جدا می کند. جهت جریان و شیب هیدرولیکی آب زیرزمینی از سمت غرب به شرق و شمال و جنوب به مرکز یعنی جایی که رودخانه زاینده رود امتداد دارد، است. ضخامت سفره آزاد دشت از حدود 40 متر در بخشهای غربی دشت یعنی اطراف زیار و دشتی به سمت شرق یعنی هرند و اژیه افزایش یافته و به حدود 130 متر می رسد. ضریب ذخیره سفره سطحی 02/0 است و ضریب آبگذری سفره تحت فشار معادل 47/5 متر مربع بر روز است. در این پایاننامه با نمونه برداری از 26 چاه فعال و آنالیز شیمیایی نمونه های آنها، به بررسی هیدروژئوشیمیایی دشت پرداخته شده است. بدین منظور یونهای اصلی، پارامترهای ec و درجه حرارت و ph اندازه گیری شده اند. بر این اساس سیر تکامل ژئوشیمیایی آب زیرزمینی در آبخوان آزاد از تیپ سولفاته کلسیک به کلرور سدیک تبدیل می شود. بطور کلی میزان املاح آب زیرزمینی در راستای مسیر جریان، افزایش پیدا می کند بطوریکه ec در ابتدای دشت نزدیک به 1000 میکرو زیمنس بر سانتی متر و در قسمتهای انتهایی حدود 18000 میکرو زیمنس است. از نظر قابلیت شرب، هیچکدام از نمونه ها قابل استفاده نبوده است. از لحاظ کشاورزی نیز نمونه ها بیشتر در کلاس c4s3، c4s4 و c3s1 قرار دارند و از تعداد محدودی از چاهها میتوان جهت کشاورزی استفاده کرد و همچنین از لحاظ صنعتی نمونه ها پوسته گذار بوده و در صنعت نیز ناکارامد است. گرچه کیفیت آب زیرزمینی سفره آزاد این دشت بسیار نامطلوب است و موارد استفاده چندانی ندارد ولی با این حال بررسی غلظت نیترات و آلومینیوم نشان می دهد که احتمال وجود آلودگی با این یونها بسیار کم است. مهمترین مشکل این دشت شوری آبهای زیرزمینی است که مهمترین علل آن میتواند نبود تغذیه کافی و هجوم آبهای شور ناشی از لایه های شور و نمکی ریزدانه واقع در شمال شرق دشت و بالا آمدن سطح آب زیرزمینی و در نتیجه افزایش تبخیر سطحی باشد.