تعیین توابع آب-عملکرد ذرت علوفه ای در آبیاری با پساب شهری و تأثیر آن بر برخی خصوصیات خاک

امروزه به علت محدودیت آب، پساب فاضلاب برای آبیاری مزارع کشاورزی استفاده می شود. پژوهش حاضر به منظور اشتقاق توابع تولید آب – عملکرد، بررسی اجزاء عملکرد، کارآیی مصرف آب در گیاه ذرت علوفه ای تحت آبیاری با پساب شهری و همچنین بررسی اثرات پساب بر برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی و باکتریولوژیکی خاک در تابستان 1390 اجرا گردید. آزمایش در مزرعه ی تصفیه خانه ی فاضلاب شهری شهرکرد در خاکی با بافت رسی و در قالب کرت های خرد شده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 6 فاکتور اصلی شامل آبیاری با آب چاه بدون کود (w0)، آبیاری با آب چاه با کود (w1)، آبیاری با اختلاط 1 به 3 پساب + آب چاه (w2)، آبیاری با اختلاط 1 به 1 پساب + آب چاه (w3)، آبیاری با اختلاط 3 به 1 پساب + آب چاه (w4) و آبیاری با پساب (w5) و 5 فاکتور فرعی سطوح مختلف کاربرد آب، پساب و نسبت های اختلاط آب و پساب (40، 60، 80، 100 و 120% نیاز آبی محاسبه شده با روش کمبود رطوبتی خاک) در 3 تکرار اجرا شد. در سه مرحله ی رشد رویشی، گل دهی و رسیدن دانه، بر اساس میانگین عملکرد ماده ی خشک اجزاء گیاه و مقدار آب مصرفی، توابع تولید خطی ساده آب – عملکرد و در مرحله ی نهایی رشد با توجه به وجود عناصر غذایی محلول موجود در پساب تابع خطی درجه دوّم کود – عملکرد برازش داده شد. از شاخص های آماری مانند حداکثر خطا (me)، ضریب تعیین (r2)، میانگین ریشه ی دوّم مربعات خطا (rmse)، کارآیی مدل سازی (ef) و ضریب باقیمانده (crm) برای ارزیابی کمّی توابع استفاده گردید. ضریب حساسیت گیاه (ky) برای کل ماده ی خشک در سه مرحله ی رویشی، گل دهی و رسیدن دانه به ترتیب 83/0، 90/0 و 87/0 به دست آمد و مشخص گردید که حساس ترین مرحله ی رشد ذرت به کمبود آب در مرحله ی گل دهی می باشد. بر پایه ی نتایج به دست آمده در مرحله ی رویشی، گل دهی و رسیدن دانه بیشترین عملکرد زیست توده، کارآیی مصرف آب و عملکرد دانه در تیمار w4 و کمترین عملکرد و کارآیی مصرف آب در تیمار w0 حاصل شد. کارآیی مصرف عناصر غذایی در مرحله ی آخر رشد در کل ماده ی خشک برای فسفر، پتاسیم و npk تحت تأثیر نوع آب و میزان آب آبیاری و برای ازت تنها تحت تأثیر نوع آب قرار گرفت. نتایج نشان داد در دوره ی تحقیق برخی خصوصیات خاک تحت تأثیر قرار گرفت، به گونه ای که کاربرد پساب باعث کاهش سرعت نفوذ، هدایت هیدرولیکی اشباع، پایداری خاکدانه، تخلخل خاک و افزایش جرم مخصوص ظاهری خاک گردید. همچنین با کاربرد پساب عناصر ریزمغذی و فلزات سنگین در خاک از حد مجاز در خاک تجاوز نکردند. نتایج آنالیز باکتریولوژیکی خاک نشان داد که استفاده از پساب در مقایسه با آب چاه باعث افزایش باکتری کلی فرم مدفوعی (fc) به میزان 48 و 11 درصد به ترتیب در عمق 5-0 و 15-5 سانتی متری خاک گردید. در گیاه مورد نظر نیز تعداد باکتری های کلی فرم کل و مدفوعی در سطح برگ های قدیمی نسبت به برگ جدید گیاه زیادتر بودند.