بررسی موسیقی شعر در دیوان بابا فغانی شیرازی

بابا فغانی شیرازی متوفی به سال 925 ه.ق یکی از شاعران صاحب سبک در شعر فارسی است و در ایجاد سبک هندی نقش بسزایی دارد ، دیوان اشعار او علاوه بر مزایای فراوان از موسیقی شعر بسیار خوبی برخوردار است . این پژوهش بر آن است تا ابعاد مختلف موسیقی شعر را در این دیوان بررسی نماید. در حوزه ی موسیقی بیرونی عاملی که موسیقی او را آهنگین تر ساخته، اوزان آرام و مطبوع اوست، که از رایج ترین اوزان شعر فارسی به شمار می روند. موسیقی اشعار او آرام و ملایم و متناسب با مضامین غزل های وی است؛ حالاتی که بر او در ایام غم و اندوه و فراق گذشته است. در بحث موسیقی شعر، علاوه بر موسیقی بیرونی (وزن) که در واقع نخستین جلوه گاه موسیقی ست به موسیقی های دیگر شعر نیز توجه داشت. در بررسی انواع موسیقی شعر آنچه بیش از همه تشخص دارد، موسیقی درونی غزلیات اوست. به بیان دیگر تناظرهای صوتی، انواع تکرارها، خصوصاً هم حروفی و واج آرایی می باشد. در قلمرو موسیقی کناری ردیف های متنوع به ویژه انواع ردیف های فعلی و طولانی و نیز قوافی خوش طنین بیشترین جلوه را دارد، آمارها و نمودارهای ارایه شده در قسمت موسیقی کناری به روشن تر شدن این موضوع کمک فراوانی کرده است. اگرچه در مقایسه با این سه جنبه ی موسیقی شعر، موسیقی معنوی اشعار وی در نگاه اول چندان به چشم نمی خورد؛ وی از انواع تضاد و طباق، تناسب و مراعات نظیر و تلمیح و...استفاده کرده است که بالاترین بسامد را در میان جلوه های موسیقی معنوی دارند. تحقیق بر روی دیوان اشعار بابافغانی شیرازی این نکته را ثابت می کند که موسیقی اشعار وی هم در اوزان آهنگین و هم در بسیاری از اشعار آرام و مطبوع است در مقدار بسیار کمی از غزل ها شاعر از اوزان نسبتاً ضربی استفاده کرده است که در این اشعار هم غلبه با فضای حزن و سوز و گداز عاشقانه است.