مطالعه کشت مخلوط تأخیری باقلا- ذرت در سامانه بی خاک ورزی

بر اساس آمارهای موجود بخش زیادی از کشاورزان ایرانی خرده پا هستند. این واقعیت هنگامی نگران کننده تر می شود که کشور ایران جزء منطقه های خشک و نیمه خشک نیز است. از این رو مسایل مهمی چون فرسایش خاک، نیاز آب بیشتر گیاهان زراعی، کمبود مواد آلی و همچنین پایین بودن درآمد کشاورزان پر رنگ تر می شود. در این بین یکی از راه حل های پیشنهادی اکولوژیک برای افزایش بهره وری سیستم های کم نهاده و کشاورزی خرده پا، بهره گیری از سامانه های چند کشتی مانند کشت مخلوط تأخیری است. با این حال تاکنون مطالعه چندانی در خصوص تأثیر سامانه های چند کشتی به ویژه روش های مخلوط تأخیری در کشاورزی کم نهاده مانند کم آبیاری و بی خاک ورزی در کشور انجام نگرفته است. از این رو به منظور بررسی سودمندی کشت مخلوط تأخیری باقلا و ذرت و امکان افزایش درآمد کشاورز و تأثیر آن بر کاهش محدودیت های سامانه بی خاک ورزی، و همچنین بررسی نقش کشت مخلوط تأخیری بر کاهش واکنش منفی ذرت به کم آبیاری، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در 3 تکرار در سال زراعی 90- 1389 در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی (47 درجه و 3 دقیقه طول شرقی، و 34 درجه و 23 دقیقه عرض شمالی و ارتفاع 1320 متر از سطح دریا) انجام شد. پلات های اصلی شامل چهار سطح آبیاری ذرت (100، 90، 80 و 70 درصد نیاز آبی ذرت) و پلات های فرعی شامل ترکیب فاکتوریل سیستم کشت (کشت مخلوط تأخیری باقلا - ذرت، کشت خالص ذرت و کشت خالص باقلا) و سیستم خاک ورزی (بی خاک ورزی و خاک ورزی مرسوم) بودند. نتایج نشان داد که کشت مخلوط تأخیری و سیستم خاک ورزی تأثیر معنی داری بر عملکرد ذرت علوفه ای (به عنوان گیاه اصلی) نداشت. با اینحال از آن جا که سامانه بی خاک ورزی باعث افزایش درصد رطوبت خاک، نگهداری و افزایش کربن آلی و نیتروژن کل خاک، کاهش هزینه های تولید و افزایش سود خالص نسبت به خاک ورزی مرسوم شد، از مزیت بالاتری نسبت به خاک ورزی مرسوم برخوردار بود. کشت مخلوط تأخیری باقلا و ذرت در هر دو سیستم خاک ورزی، کارایی مصرف آب را تحت تأثیر قرار نداد. ولی کم آبیاری باعث افزایش کارایی مصرف آب شد به طوری که بیشترین کارایی مصرف آب از تیمار 70 درصد نیاز آبی به دست آمد. بررسی شاخص های مخلوط و ارزیابی های اقتصادی نشان داد که کشت مخلوط تأخیری باقلا و ذرت در سامانه بی خاک ورزی و در تیمار 90 درصد نیاز آبی، ضمن تأمین اهداف کشاورزی پایدار، از لحاظ هزینه های تولید، درآمد خالص و نسبت منفعت به هزینه دارای برتری نسبی بود. همچنین کشت مخلوط تأخیری باقلا ذرت در تیمار 80 درصد نیاز آبی و در سامانه بی خاک ورزی بیشترین بهره وری از زمین و سودمندی اقتصادی را به همراه داشت.