ارزیابی معادله پنمن مانتیث فائو در محاسبه تبخیر- تعرق مرجع با روشهای تخمین و اندازه گیری پارامترهای معادله (مطالعه موردی: ارومیه- تبریز- تهران)

برآورد صحیح مقدارآبی که صرف تبخیر- تعرق گیاهی می شودیکی ازعوامل مهم برنامه ریزی جهت توسعه کشاورزی وافزایش محصولات کشاورزی (خصوصاً در مناطق خشک و نیمه خشکی مانند ایران)است. تبخیر- تعرق مرجع (eto) پارامتر هیدرومتئورولوژیکی مهم در مطالعات هیدرولوژیکی و اقلیمی، و همچنین جهت برنامه ریزی و مدیریت آبیاری است. روشهای زیادی به منظور برآورد eto وجود دارند، اما از آنجا که تمامی آنها مبنای تجربی دارند، عملکرد آنها در مناطق مختلف متنوع است. روش پنمن مانتیث فائو (fpm) بهعنواناستانداردجهانی به منظور برآورد تبخیر- تعرق گیاه مرجع ونیزبرای ارزیابی دیگرروشهاپیشنهادگردیده است. این روش پارامترهای بسیاری را در ارتباط با فرآیند تبخیر- تعرق در نظر می گیرد: تابش خالص (rn)، درجه حرارت هوا (t)، کمبود فشار بخار(ed)، رطوبت نسبی (rh) و سرعت باد (u) است و در مقایسه با به داده های لایسیمتر نتایج بسیار خوبی ارائه می دهد. متأسفانه امکان اندازه گیری برخی ازپارامترهای آب و هوایی دربعضی از ایستگاه های هواشناسی وجود ندارد. بنابراین تشخیص درستی روش های تخمین etoبا استفاده از داده های برآورد شده بسیار مهم است. دراین موارد، هنگامی که داده ها موجود نباشند، محاسبه eto با استفاده از متغیرهای ورودی برآورد شده، روشی است که توسط faoدر مجله آبیاری زهکشی شماره 56 توصیه می شود. بر این اساس، هدف از این تحقیق، ارزیابی عملکرد روش fpm در برآورد eto در شرایط داده های محدود، در برخی مناطق ایران می باشد.همچنین روشهای جایگزین دیگر برای منطقه ی مورد مطالعه تحت ارزیابی قرار گرفتند: هارگریوز، هارگریوز- سامانی، مک کینگ و تورک. برای مقایسه eto برآورد شده توسط روش fpm با سری داده های کامل و محدود، داده ها از سه ایستگاه سینوپتیک تهران، تبریز و ارومیه اخذ گردید. معادلات جایگزین نیز مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج نشان دادمدل هارگریوز- سامانی و مک کینگ برآوردهای مناسبی را در مقایسه با مقادیر تبخیر- تعرق حاصل از روش پنمن مانتیث فائو با داده های کامل، ارئه می دهند. برآوردهای حاصل از مدل تورک تفاوت زیادی با مقادیر شاخص داشت. بنابراین می توان با استفاده از مقادیر eto روش هارگریوز- سامانی و معادله همبستگی مناسب، مقدار تبخیر- تعرق مرجع را برآورد نمود. در شرایط فقدان داده های تابش، استفاده از ساعات آفتابی موجود، جهت دستیابی به برآوردهای نزدیک به واقع تبخیر- تعرق مرجع، گزینه ی مناسبی بود.در شرایط فقدان داده های ساعت آفتابی و تابش، مدل fpm1-h، و در حالتی که فقط داده های دما و سرعت باد در دسترس بودند، مدل fpm6-hبه عنوان بهترین مدل انتخاب شدند. در شرایط فقدان داده های باد، استفاده از مقدار متوسط روزانه سرعت باد (2 متر بر ثانیه)، در ایستگاههای مورد مطالعه مناسب بود. در شرایطی که فقط از پارامتراندازه گیری شده ی دمای هوا استفاده شد، مدل کاهش داده fpm5-hبه عنوان مدل برترمطرح شد. نتایج کلی نشان داد در ایستگاههای مورد مطالعه در شرایط فقدان داده های هواشناسی استفاده از داده های ورودی برآورد شده از روش fao-pm در مقایسه با داده های کامل، برآوردهای مناسبی از تبخیر- تعرق مرجع ارائه می دهد.