کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) در تحلیل کالبدی بافت فرسوده شهری:مطالعه موردی بافت مرکزی شهر سقز

از مشکل های عمده ی شهرها در ایران که همیشه برنامه ریزان و مسئولان شهری را به فکر چاره اندیشی واداشته است، افت فیزیکی بخش های قدیمی و بافت های مسأله دار شهری و یا بافت های فاقد کیفیت در فضای شهری است. برخی از مسائل و مشکل های موجود در این بافت ها عبارتند از : وجود قطعات زمین بسیار کوچک، نامنظم، تأسیسات و تجهیزات شهری نامناسب، قدیمی بودن ساختمان ها و عدم استحکام و کارآیی لازم با نیازهای امروزی و... که نتیجه آن عدم بهره گیری درست زمین به عنوان یک عنصر ایستا است؛ لذا یکی از دغدغه های اصلی مدیران و برنامه ریزان و طراحان شهری، برنامه ریزی، بهسازی، نوسازی و ساماندهی این قبیل بافت ها در کنار بافت های جدیدتر بوده است. از آنجا که این امر در قالب شهر به وقوع می پیوندد و دخالت در امور شهر کاری فردی و یا گروهی نیست و با جریانی از اقدامات و تصمیمات پیچیده سروکار دارد، برای تحقق اصول فوق باید اطلاعات و داده های فضایی با اطلاعات توصیفی (معیارها) منطبق گردد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد تا با تجسم وضعیت موجود، بتوان گزینه ها و سناریوهای پیشنهادی مناسب را برای تجدید حیات بافت شهری فرسوده تحلیل نمود. سیستم های اطلاعات جغرافیایی امکان تجزیه و تحلیل های پیچیده را با مجموعه ای از داده های مکانی در ترکیب با مجموعه داده های توصیفی فراهم می کند و علاوه برداشتن توانایی ترکیب مجموعه داده های مختلف، توانایی ترکیب روش های مختلف جمع آوری، رسیدگی، ممیزی و به روز رسانی اطلاعات را نیز دارد. لذا این پژوهش سعی دارد با بکارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی به شناسایی و اولویت بندی بافت فرسوده ی منطقه دو شهر سقز با استفاده از روش سلسله مراتبی فازی پرداخته و براساس آن سناریوی تنظیم مجدد زمین را به مرحله اجرا بگذارد . باتوجه به هدف پژوهش، این تحقیق از نوع نظری ـ کاربردی و روش مطالعه و بررسی اطلاعات و داده های مورد نیاز از نوع توصیفی ـ پیمایشی می باشد. براساس بررسی های اولیه، بافت فرسوده محدوده مطالعه معمولا ً دارای الگوی توسعه نامشخص و خودرو و همچنین سازمان فضایی مبهمی است، در جریان تغییرات پیچیده و غیرقابل پیش بینی شهری مداوم، بیشتر ادراک بیینده را دچار سردرگمی می کند و تصاویر نامنظم تری در اختیار او قرار می دهد. از جمله این تغییرات می توان به تفکیک زمین ها و ایجاد بافت های ریزدانه تر که نماهای کم عرض و خط آسمان داندانه ای، اضافه بناهایی به سمت معبر و در نتیجه از بین بردن و نامنظم کردن دسترسی ها و فضاهای عمومی و... اشاره کرد. نتیجه حاصل به صورت نقشه ای در سه کلاس اولویت اول ، اولویت کم و فاقد اولویت برای بهسازی و نوسازی ارائه شدکه بیانگر کارایی سیستم اطلاعات جغرافیایی در شناسایی مناطق بالقوه برای توسعه می باشد. با اجرای سناریوی تنظیم مجدد زمین و تغییر در بخش اولویت دار محدوده به روشنی و وضوح سازمان فضایی و نشانه ای در بافت در ذهن بیننده کمک و وی را از سردرگمی می رهاند و بستر مطلوبی برای تغییرات آتی فراهم می آورد و نقش موثری در تغییر نگاه مردم و به وجود آوردن چشم انداز مطلوب از بافت های فرسوده تداعی کند.