عوامل موثر بر ریسک اعتباری مشتریان بانکهای تجاری (مطالعه موردی بانک تجارت شهر نکا – استان مازندران )

در طبقه بندی ریسک هایی که بانک با آن مواجه می شود، “ریسک اعتباری ” جایگاه ویژه ای دارد؛ زیرا اولین نقش بانک در بازار های مالی، جمع آوری سپرده های مردم و اعطای این سپرده ها به صورت تسهیلات است. تا ازاین طریق کسب درآمد نماید. طبیعی است که اگر بانک در شناسایی مشتریان و اعطای تسهیلات به آنها موثر عمل ننمایند، زیان هنگفتی را متوجه خود خواهد کرد. از این رو لازم است بانک ها از میان متقاضیان تسهیلات، تنها تعدادی را انتخاب نمایند که از ادای دین آنها در مدت زمان مقرر مطمئن هستند. سیستم بانکی در ایران نیز مانند سایر کشور ها نقش بسیار مهمی در اقتصاد ایفاء می نماید. زیرا علاوه بر آنکه بانک ها واسطه وجوه در بازار پول هستند، به دلیل توسعه نا کافی بازار سرمایه، نقش اساسی در تامین مالی برنامه های میان مدت و بلند مدت اقتصادی کشور دارند. در کشور ما از یک سو به دلیل اندک بودن تشکیل سرمایه توسط بخش خصوصی و از سوی دیگر به دلیل عدم توسعه بازار سرمایه، امکان تشکیل سرمایه مورد نیاز در بخش های مختلف اقتصادی به سادگی وجود ندارد و بدیهی است که در این صورت، “اعطای تسهیلات”، بخش مهمی از عملیات در بانک را تشکیل دهد. در واقع بانک ها می توانند با عملیات اعتباری خود و ایجاد سرمایه مالی برای بخش های مختلف اقتصادی، شرایط مناسبی برای سرمایه گذاری فراهم آورند. در مجموع می توان مهم ترین فعالیت بانک ها را، جمع آوری منابع مالی و تخصیص آنها به بخش های مختلف اقتصادی دانست. به منظور پوشش و مدیریت مخاطرات اعطای تسهیلات، لازم است رویه ها و مکانیزم های کنترلی به گونه ای ایجاد گردند که بتوان از تخصیص تسهیلات به متقاضیان، اطمینان حاصل کرد. ارزیابی صحیح پروژه ها و طرح ها نه تنها از آن جهت اهمیت دارد که طرح ها منبع سود آوری و بقای فعالیت بانک ها هستند، بلکه اهمیت این موضوع با توجه به محدود بودن سرمایه و لزوم هدایت سرمایه موجود در مسیر صحیح بیشتر مشخص می شود. در گذشته روشی که برای شناسایی مشتریان (اعتبار سنجی) مورد استفاده قرار می گرفتند، روش قضاوتی بود که تنها تصمیم شخص ارزیاب در راستای سیاست های مصوب بانک و موسسه اعتباری، در اعطای تسهیلات موثر بود و این مسئله موجب می شد در بعضی مواقع فرد اعتبار دهنده سلایق شخصی خود را نیز در مسئله اعطای اعتبار دخیل نماید؛ که این روند رضایت مشتریان را کاهش می دهد. علاوه بر آن به دلیل اشتباه افراد، نا کافی بودن تجربه برخی از ارزیابان و ثبت نشدن سوابق و تجربیات گذشته، روش مناسبی برای اعتبار سنجی مشتریان به شمار نمی رود. امروزه روش هایی وجود دارد که می توان با استفاده از معیار های مشخص، مشتریان رابه دور از سلایق شخصی ارزیابی نمود. بانک ها و محققین بسیاری تلاش کرده اند با شناسایی این معیار ها و تدوین مدل های مختلف، تصمیم گیرنده اعطای تسهیلات را در تصمیم گیری خود، یاری نمایند . از آنجائیکه مساله تخصیص0 تسهیلات مسأله ای غیر قطعی است و در ارزیابی درخواست وام از عوامل کیفی و کمی توأم با هم استفاده می شود؛ لذا یکی از روش های برخورد با چنین مسایلی “شناسایی متغیر های موثر بر ریسک اعتباری مشتریان حقیقی وحقوقی بانک” می باشد درصنعت بانکداری امروز وام ها نقشی اساسی دارند، به طوری که بخش زیادی از دارائی هایی که بانک از وام های پرداخت شده به افراد و شرکت ها تشکیل می شود، در نتیجه با توجه به افزایش تعداد درخواست های وام از سوی افراد و با توجه به ریسک موجود در این رشته از فعالیت ها، ارایه روشی برای مدیریت این وام-ها ضروری به نظر می رسد. از این رو تحقیق حاضر با هدف اندازه گیری ریسک اعتباری مشتریان حقیقی بانک تجارت با استفاده از رگرسیون لاجیت و مدل امتیازبندی اعتباری (csm) انجام گرفت. برای این منظور، از 2545 پرونده مشتریان حقیقی که طی سال های 1381-1390 تسهیلات اعتباری دریافت نموده اند، استفاده شد. در این مطالعه، پس از بررسی پرونده های اعتباری هریک از نمونه ها، با استفاده از تحلیل رگرسیون لاجیت در نهایت از بین 18 متغیر توضیحی شناسایی شده، 6 متغیر نوع تسهیلات، نرخ سود بانکی، مدت زمان سررسید تسهیلات،نوع وثیقه، میزان تسهیلات وتکلیفی یا غیر تکلیفی بودن تسهیلات از که اثر معنی داری بر متغیر وابسته احتمال عدم بازپرداخت داشتند، انتخاب گردید و مدل نهایی به وسیله این متغیرها برازش شد. همچنین برای ارزیابی میزان اثرگذاری متغیرهای توضیحی، اثر نهایی این متغیرها محاسبه شد. در نهایت پیش بینی احتمال عدم بازپرداخت برای هریک از نمونه ها با توجه به این که نمونه ها به دو گروه تسهیلات خوب و بد تقسیم بندی شده اند، انجام گرفت. یافته های بدست آمده از برازش مدل، فرضیه های مطالعه را تأیید می کند. سرانجام برای آزمون صحت مدل cs از دو تحلیل حساسیت و ویژگی استفاده شد.